Μακάρι να ήσουν εδώ, Γκράχαμ Σουίφτ

κάποια πράγματα δεν γίνονται με ωραίο τρόπο

Μια σκοτεινή, καταθλιπτική οικογενειακή ιστορία ξετυλίγεται στις σελίδες αυτού του βιβλίου από τον Γκράχαμ Σουίφτ[1]. Είναι η ιστορία μιας οικογένειας κτηνοτρόφων αγελάδων, στην κομητεία Ντέβον της νοτιοδυτικής Μ. Βρετανίας, την εποχή που εξαπλώθηκε η εγκεφαλοπάθεια των τρελών αγελάδων (δεκαετία ‘ 90) και κάποια χρόνια αργότερα, ο αφθώδης πυρετός (2001), οδηγώντας εκατομμύρια -υγιή φαινομενικά- ζώα στην πυρά.

Ο πρωταγωνιστής Τζακ και η γυναίκα του (κόρη του γείτονα, κι αυτή από οικογένεια κτηνοτρόφων),  έρχονται να αντιμετωπίσουν μια σειρά από καταστάσεις που ακολουθούν αυτήν την απρόβλεπτη περίσταση. Στο «σήμερα» έχουν εγκαταλείψει την κτηνοτροφία και με την πρωτοβουλία της δυναμικής Έλλης ασχολούνται με… τροχόσπιτα, επιτρέποντας στον εαυτό τους ένα μεγάλο ταξιδάκι αναψυχής κάθε χρόνο στην Καραϊβική. Όμως το σκοτεινό παρελθόν, η αυτοκτονία του πατέρα του Τζάκ, ο θάνατος του πατέρα της Έλλης αμέσως μετά, η μυστήρια απόφαση του αδερφού Τομ να καταταγεί στον ιρακινό στρατό, η εξαφάνισή του, όλα αυτά  τούς στοιχειώνουν.

Η συμπλήρωση του παζλ γίνεται με αλλεπάλληλα φλας μπακ και προοικονομίες. Σε πολλές περιπτώσεις προτάσσεται το συναίσθημα, και μετά από κάποιες παραγράφους έχουμε την αιτία που το προκαλεί,πολλές φορές με υπαινιγμούς (π.χ. το γράμμα το πήραν πριν από εννιά μέρες/τώρα μ αυτό το γράμμα οι λέξεις ήταν σαν μαχαιριές: δεν ολοκληρώνονται οι απαντήσεις στα ερωτηματικά που θέτουν αυτές οι φράσεις, παρά πολύ μετά, και με πολλές παρεκβάσεις). Υπάρχει συναισθηματική ένταση που σου προκαλεί την περιέργεια, αλλά το υπερβολικά γριφώδες ύφος κουράζει. Άλλωστε, δεν φαίνεται να εξυπηρετεί καμιά σκοπιμότητα. Μερικές φορές, μάλιστα, αισθάνεσαι ότι η ένταση είναι δυσανάλογη των περιστάσεων, κοινώς ότι γίνεται «πολλή φασαρία για το τίποτα»∙ υπερβολική έμφαση σε σχέση με το γεγονός, υπερβολική ένταση ανάμεσα στις σχέσεις.  Στη σχέση του Τζακ με τον πατέρα του, με την Έλλη (ειδικά στο τέλος η ένταση κορυφώνεται, οι συμπεριφορές  δημιουργούν ερωτηματικά που δεν απαντιούνται επαρκώς), του Τζακ με τον αδερφό του Τομ. Αλλά και ο επαναπατρισμός του νεκρού Τομ, η όλη τελετή και τα συναισθήματα του Τζακ μου φάνηκαν υπερβολικά… υπερβολικά. Σαν να στέκονται στον αέρα, το πολύ πολύ να υποθέσει κάποιος ότι το ζευγάρι είχε κάποιες αόριστες τύψεις απέναντι στον Τομ…

Η φράση «μακάρι να ήσουν εδώ» είναι σημαδιακή εφόσον οριοθετεί την απαρχή της σχέσης του Τζακ και της Έλλης. Την αναφέρει όμως κι ο Τομ σε κάποιο πρωτοπρόσωπο μονόλογο που παραθέτει ο συγγραφέας (ελάχιστα πρωτοπρόσωπα αποσπάσματα έχουμε):  Έτσι κατατάχτηκα στο στρατό, Τζακ. Και να με τώρα στην ηλιόλουστη Μπάσρα. Μακάρι να ήσουν εδώ. Όχι, δεν το εννοώ. Χαιρέτα μου την Έλλη.

Το σκοτεινό τοπίο του Ντέβον, η θάλασσα, η ομίχλη, οι σιωπές επιτείνουν αυτήν την ατμόσφαιρα μυστηρίου που διατηρεί βέβαια κάποια γοητεία. Η όλη ατμόσφαιρα αφήνει την αίσθηση ότι ίσως έχουν πειραχτεί και οι άνθρωποι από την αρρώστια των ζώων, από την εμμονή του θανάτου.

Χριστίνα Παπαγγελή

---

[1] Δεν πρόκειται για τον συγγραφέα του Γκιούλιβερ  -αυτός είναι Τζόναθαν- αλλά του περίφημου «Το φτερωτό μπαλάκι» και του «Υδάτινη χώρα»