Μπορεί να ενταχθεί στην κατηγορία του μυθιστορήματος, εφόσον αποδεχτούμε ότι αυτό αποτελεί λογοτεχνικό είδος εν εξελίξει. Ταυτόχρονα είναι και μια ματιά στην ιστορία, πολλές φορές φτάνει στο επίπεδο της μικροϊστορίας ή της χρονογραφίας. Ο Καραγάτσης αποσκοπεί να δώσει μια προσωπική χροιά, ένα δικό του τρόπο αντίληψης της μετα-χριστιανικής ιστορίας του «ελληνισμού» ή καλύτερα της ρωμιοσύνης. Το ενδιαφέρον του βιβλίου βρίσκεται σε αυτό ακριβώς το χαρακτηριστικό, δηλαδή στο πώς ο συγγραφέας αντιλαμβάνεται στιγμές της ιστορίας και το ρόλο της εκκλησίας, του κλήρου και των καλόγερων.
Στέκεται σε βασικές πτυχές όπως ο Μ. Κωνσταντίνος, ο Ηράκλειος, ο Λέων Ίσαυρος κλπ. Διαπιστώνει την αναγκαία αλληλεξάρτηση κοσμικής και εκκλησιαστικής εξουσίας, ανάμειξης θρησκείας και πολιτικής. Αυτά όλα ιδωμένα με το πρίσμα της λογικής που θυμίζει διαφωτισμό.
Τα «ξαφνιάσματα» είναι πολλά. Ο Καραγάτσης αποδεικνύεται ευρύτερος της εποχής του και ξεπερνά τις πολιτικές και ιστορικές συγκυρίες. Ξεπερνά τις ιδεοληψίες και τις σκοπιμότητες που θα μπορούσαν να του δικαιολογηθούν. Παρουσιάζεται ανοιχτόμυαλος και φιλελεύθερος, ανυστερόβουλος, ρίχνοντας τα βέλη της λογικής προς κάθε κατεστημένο και δογματισμό. Χαρακτηριστικό σημείο που τεκμηριώνει την παραπάνω κρίση είναι η κατονομασία του μεταπολεμικού σύγχρονου εμφυλίου ως εμφυλίου και όχι συμμοριτοπόλεμου (σελ. 742)
Ωστόσο, ο Καραγάτσης αναπαράγει συνειδητά την ιδέα της συνέχειας του ελληνισμού μέσα στους αιώνες. Και οι άγιοί του συμπεριφέρονται ως ρωμιοί – έλληνες παρεμβαίνοντας ή συμμετέχοντας στα γεγονότα. Επίσης σε πολλές περιπτώσεις το στοιχείο του ελληνικού πολιτισμού εξαίρεται τόσο σε σχέση με την ανατολή και τους Τούρκους (όπως στο όνειρο – θαύμα του Μωάμεθ β’, σελ. 596-598) όσο και σχετικά με τους Δυτικούς (χαρακτηριστικό το σημείο όπου Σέργιος και Βάκχος περιηγούνται στη Δύση για να δουν την κατάσταση που επικρατεί ή ο διάλογος με τον αμόρφωτο χωρικό σταυροφόρο). Τα κυρίαρχα στερεότυπα της νεοελληνικής ιδεολογίας αναπαράγονται και σε άλλα σημεία, όπως τα σχετικά με τη διατήρηση του «αμόλευτου ελληνικού εθνισμού» στα πλαίσια της οθωμανικής αυτοκρατορίας (σελ. 581).
Διάβασα το βιβλίο ανακατεμένα. Ξεκίνησα από την αρχή ως τη σελίδα 158. Οι σελίδες αυτές μορφοποιούν τους ήρωες του μυθιστορήματος και διασαφηνίζουν το πλαίσιο και τους στόχους του. Καθώς επιβεβαίωσα ότι πρόκειται για χρονολογικά δοσμένη κριτική ματιά, δεν άντεξα στον πειρασμό να δω τις απόψεις του συγγραφέα για τα σύγχονα γεγονότα. Πήγα στη σελίδα 711 ως το τέλος που παρουσίαζε περισσότερο ενδιαφέρον για μένα. Καλύπτει τη χρονική περίοδο από το 1849 και μετά. Ακολούθησαν οι σελίδες 644-710, χρονικά 1651-1849, και ξανά στην 159. Κάτι τέτοιο δε νομίζω ότι αλλοιώνει την ουσία του βιβλίου αφού το ενδιαφέρον του δε βρίσκεται στην πλοκή ή την ανάδειξη χαρακτήρων αλλά στην οπτική του συγγραφέα για πράγματα γνωστά.
Πώς σου φαίνεται; Ρώτησα τη Σταυρούλα που άρχισε να το διαβάζει. Απάντησε: πλάκα έχει.
YΓ. Σύντομη και εύστοχη αναφορά στο βιβλίο από το βιβλιοκαφέ http://vivliocafe.blogspot.com/2008/04/blog-post_29.html
04Απρ09
6 σχόλια:
Πραγματικά εξαιρετικό και απολαυστικό βιβλίο. Το διάβασα πριν από πολλά χρόνια, το ξαναδιάβασα σε μια από τις καινούριες εκδόσεις (Εστία) και κάθε φορά το απολαμβάνω εξίσου.
Θα έλεγα ότι το δεύτερο μέρος με τις συζητήσεις και διεργασίες στον "παράδεισο" είναι μακρόσυρτο, ανιαρό και άστοχο. Θα μπορούσε να εισαγάγει ο συγγραφέας αλλιώς τις πληροφορίες που είναι χρήσιμες για το υπόλοιπο βιβλίο. Είναι και τεράστιο σε όγκο συνολικά!
@anagnostria, προμηθεύτηκα το βιβλίο από προσφορά εφημερίδας, σε συνεργασία με την "Εστία". Ήθελα κάτι "φθηνό" και ποιοτικό για το καλοκαίρι. Ομολογώ ότι, ενώ σκεφτόμουν να το παρατήσω, το διάβασα ευχάριστα. Το ύφος του Μ. Καραγάτση είχε δροσιά που ανανέωνε τον τρόπο γραφής της Ιστορίας
@s.frang, εμφανώς το κείμενο του Μ. Καραγάτση είναι "ακατέργαστο". Η όλη ιδέα του συνίσταται στο ρόλο των «αγίων» του. Αυτό είναι που το κάνει ευχάριστο, όσο το κάνει για τον καθένα. Δεν είναι ούτε ιστορία, ούτε μυθιστόρημα.
Το βιβλίο μου άρεσε πολύ όταν το διάβασα. Συμφωνώ με την κριτική σου as eon. Το απρόβλεπτο είναιένα πολύ ενδιαφέρον στοιχείο του Καραγάτση.
@κ.υ.π. walking, Αιφνιδιάστηκα όταν συνάντησα το σημείο όπου χρησιμοποιεί τη λέξη «εμφύλιος». Αν σκεφτούμε την ιδεολογία του, τη χρονική στιγμή (δεκαετία ’50) και ότι ακόμη σήμερα υπάρχουν κάποιοι που μιλούν για συμμοριτοπόλεμο, τότε η «τόλμη» του «βέβηλου» Μ. Καραγάτση αποκτά άλλη αξία.
Μάλλον εκείνη την εποχή παρά την έξαρση των παθών, προσδιορισμοί όπως για παράδειγμα, συντηρητικός, δεν ήταν απαραίτητα συνώνυμοι του καθεστωτικός. Ίσως γιατί δεν υπήρχε η χρυσοφόρος επαιτεία των επιχορηγήσεων της ευρωπαικής ένωσης.
Δημοσίευση σχολίου