Είναι φαινομενικά δύο ασύνδετα μέρη, και στα δύο όμως πρωταγωνιστεί ο πανέξυπνος νεαρός Μεξικανός Άλβαρο, ιδιοφυΐα στην πληροφορική και καθηγητής στη Παιδαγωγική Σχολή Ισίδρο Μπούργκος της πολιτείας Γκερέρο, τη μοναδική διέξοδο που έχουν τα παιδιά από τα βουνά της περιοχής για να ξεφύγουν από τούτη τη γη. Ο Άλβαρο, γεννημένος στην Πόλη του Μεξικού από μάνα Κουβανέζα και πατέρα καθηγητή Πανεπιστημίου, από πολύ μικρός ξεχωρίζει για την ευφυΐα του (είναι δεκατεσσάρων χρονών κι η ματιά του διαπερνά τα πράγματα και τους ανθρώπους, έχει ήδη αρχίσει να κοιτάζει ανάμεσα στις πτυχώσεις[3] για να δει αν υπάρχει κάποια ρωγμή ώστε να γλιστρήσει μέσα της και να χαθεί σ’ έναν άλλο χώρο). Από πολύ μικρός ξεχωρίζει στην πληροφορική και στις γλώσσες προγραμματισμού, γίνεται και χάκερ. Δεν περνά δύσκολα παιδικά χρόνια, αλλά καθώς μεγαλώνει, φεύγει από την πατρική εστία και προσελκύεται από τα ακτιβιστικά κινήματα (anonymous, διαδηλώσεις στην πλατεία των τριών πολιτισμών για τη δολοφονία των 300 το 1968) καθώς νιώθει ξένος μέσα στη χώρα του, κι έχει μια οργή μέσα του (νιώθει ένοχος που δεν τόλμησε ποτέ να εναντιωθεί, έστω και με μια χειρονομία ή με μια κουβέντα, στον βούρκο που καθηλώνει τη χώρα του, στον βόρβορο της διαφθοράς και της αδιαφορίας, της βίας και της φρίκης, και μάλιστα διπλά ένοχος, χωρίς αμφιβολία, αφού συμμετείχε και ο ίδιος στην ηθική διάβρωσή της, όπως όλοι).
Η θέση καθηγητή στην Αγιοτσινάπα και η καλή του σχέση με τους φοιτητές τον εντάσσει στην ομάδα των νεαρών παιδιών που πασχίζουν, όπως όλοι, να βρουν ένα θύλακο αέρα για να ανασάνουν, στριμωγμένοι ανάμεσα στους έμπορους ναρκωτικών, από τη μια, και τον στρατό, από την άλλη, των μαθητών του που συμμετέχουν στις απανωτές διαδηλώσεις. Παρακολουθούμε λοιπόν με κομμένη την ανάσα όλη την φοβερή περιπέτεια της 26ης Σεπτεμβρίου 2014, της παγίδευσης κι εξόντωσης των φοιτητών[4], που έχοντας καταλάβει τρία λεωφορεία (συνήθης πρακτική στην επαρχία Γκερέρο) έχουν προγραμματίσει να μεταβούν στο Μέξικο Σίτι για να παρευρεθούν στην ετήσια διαδήλωση[5] της 2ας Οκτωβρίου στην Πλατεία των Τριών Πολιτισμών (Μέξικο Σίτι) σε ανάμνηση της σφαγής 400 φοιτητών (τα γεγονότα αυτά αποτελούν το background βιβλίου του Μπολάνιο, Φυλαχτό). Ανάμεσα σ’ αυτούς βλέπουμε την τύχη μυθιστορηματικών προσώπων (που ενδεχομένως αντιστοιχούν σε πραγματικά πρόσωπα) αλλά και πώς βίωσε όλην αυτήν την τρέλα ο Άλβαρο (δεν είχα ζήσει, ως εκείνη τη νύχτα τη βία στη σάρκα του, κι ωστόσο αυτή η οργή ήταν πάντα μέσα του). Σώθηκε σαν από θαύμα, και, καθώς δεν θέλει να γυρίσει πια στο Μεξικό (θέλει να περάσει στην άλλη μεριά, η ίδια θηριωδία επικρατεί κι εκεί, αλλά γιατί να μην αλλάξει πλευρά;), περνάει τα αδιαπέραστα σύνορα Μεξικού-ΗΠΑ με φοβερές περιπέτειες και με τη βοήθεια 50.000 κλοπιμαίων πέσος κι ενός νεαρού οδηγού που ρισκάρει τη ζωή του κάνοντας αυτή τη δουλειά (δεν υπήρχε μεν το τείχος του Τραμπ αλλά το να περάσεις τα σύνορα ήταν από τότε επιχείρηση αυτοκτονίας).
Η ουτοπία της επιστήμης
Στο Λος Άντζελες, -που δεν είναι πολύ διαφορετικό από την Πόλη του Μεξικού- ό Άλβαρο νιώθει «απών» από την περιπέτεια στο Μεξικό που έχει κάνει σάλο στο διαδίκτυο (αυτή η ιστορία δεν είναι δική του, τίποτα δεν ήταν ποτέ δικό του σ’ αυτήν τη χώρα/ μετά τη συνάντηση με τον διακινητή αποφάσισε να αφήσει το παλιό του δέρμα στην έρημο). Όταν συνέρχεται, αποφασίζει να δικτυωθεί, στον τομέα που ήδη γνωρίζει καλά, της πληροφορικής (οι Μεξικανοί που ζουν εξόριστοι στις ΗΠΑ, στην Ισπανία, στη Νότια Αμερική διαδηλώνουν την οργή τους στο ίντερνετ, που είναι τώρα η καινούρια έδρα της Δημοκρατίας του Μεξικού. Το κράτος δικαίου έχει καταλυθεί στην επικράτεια της χώρας). Ο Άλβαρο, καθώς ζητά σχετική εργασία (ως προγραμματιστής) από τον Πάρκερ Χέιζ, ιδιοκτήτη του κέντρου «Κύβος» στο Σαν Φρανσίσκο, μπαίνει κατευθείαν στα βαθιά νερά της «Τρίτης Ψηφιακής Επανάστασης». Παρακολουθώντας τα βήματά του, ο αναγνώστης έρχεται σε επαφή με όλα τα επιστημονικά ιδρύματα (π.χ. NASA, CERN, πανεπιστήμιο Μπέρλεϊ όπου η νομπελίστα Μπλάκμπερν ανακάλυψε τις ιδιότητες της τελομεράσης, ΜΙΤ κλπ) και τις προσωπικότητες του ίντερνετ (π.χ. τους ιδρυτές της Google, τον Μαρκ Ζάκεμπεργκ του Facebook κ.α.), και γενικότερα την ιστορία της τρίτης βιομηχανικής επανάστασης και τις τάσεις της σύγχρονης ψηφιακής τεχνολογίας.
Ο Πάρκερ Χέιζ όμως είναι και φανατικός τρανσουμανιστής (βλ. σημείωση), γυρεύει με πάθος τρόπους να… μην πεθάνει ο άνθρωπος, ή έστω, να παρατείνει τη ζωή του με τη μεταμόσχευση ιστών. Στο ίδρυμα «Μαθουσάλας» που έχει δημιουργήσει (υπαρκτό, ιδρύθηκε το 2003) τριάντα ειδικοί κάθε μέρα πασχίζουν να αποτρέψουν τη διαδικασία της γήρανσης. Είναι προφανώς μυθιστορηματικό πρόσωπο, που ξεπηδά όμως από την πραγματικότητα του φόβου του θανάτου και της πεποίθησης της εποχής, ότι η επιστήμη είναι παντοδύναμη.
Ο Άλβαρο αντιλαμβάνεται αμέσως ότι ο Χέιζ είναι αποκλίνουσα περίπτωση, αλλά η προσφορά είναι πολύ καλή (πάνω από 1 εκ. δολάρια), αν και άσχετη με τις επιστημονικές του δεξιότητες: τον θέλουν για πειραματόζωο (το ιατρικό επιτελείο μας, ένα από τα κορυφαία του κόσμου, θα πραγματοποιήσει μια σειρά από βιοψίες και πειραματισμούς με τα κύτταρά σας), πράγμα στο οποίο αρχικά αντιδρά βίαια (να πάτε να γαμηθείτε/δεν είμαι πουτάνα), αλλά μετά από λίγο καιρό δέχεται. Στο επιτελείο του Πάρκερ και στενή συνεργάτης του το πείραμα του Άλβαρο είναι και η Αντέλ, βιολόγος εξειδικευμένη στην αναπαραγωγή των βλαστοκυττάρων[6], αυτών των κυττάρων δηλαδή που είναι οι μήτρες όλων των άλλων κυττάρων/μπορούν να διαιρεθούν επ’ άπειρον. Αντίστοιχα με τον Άλβαρο, η Αντέλ έχει κάθε λόγο να πιστεύει ότι ο Χέιζ είναι παράφρονας (τους ξέρει καλά αυτούς τους τύπους, τους τρανσουμανιστές της Σίλικον Βάλλεϋ, είναι κάτι παλαβοί που έχουν κατακτήσει όλους τους τομείς της επιστήμης και της τεχνολογίας, μια σέκτα που φορεί το προσωπείο της ελεύθερης και διεπιστημονικής σκέψης, που ονειρεύονται την αθανασία και βλέπουν στον ύπνο τους εγκεφάλους φορτωμένους σε σκληρούς δίσκους και ανθρώπους χωρίς σώμα).
Μπαίνουμε επομένως πια στον χώρο της επιστημονικής φαντασίας, που βασίζεται σε πραγματικά δεδομένα (εφόσον ανέκαθεν υπήρχαν προσπάθειες να κατακτηθεί η αθανασία, προσπάθειες που παρατίθενται στη -λεπτομερή- αφήγηση και τις παρακολουθούμε με ενδιαφέρον π.χ. δυναστεία των Μινγκ/Τζια Τζινγκ, περίπτωση πάπα Ιννοκέντιου του Η΄κ.α.). Άλλωστε, ο παραλογισμός του Πάρκερ Χέιζ δεν σταματά εδώ, αλλά οραματίζεται κι ένα «τεχνητό νησί» στα ανοιχτά του Σαν Φρανσίσκο, το «Bluesky», όπου θα μπορεί να ζει μακριά από το κράτος, τους νόμους, τις κοινωνικές υποχρεώσεις. Ιδέα με την οποία φέρεται να συμφωνεί ο εγγονός του Μίλτον Φρίντμαν (του θεωρητικού του φιλελευθερισμού) , ο Πάτρι Φρίντμαν, και διακηρύσσει τον λιμπερταριανισμό[7] (!)
Προτού αρχίσει η απόδραση του Άλβαρο (με τη βοήθεια της Αντέλ), που κορυφώνεται προς το τέλος και μας χαρίζει σελίδες αγωνίας αλλά και ερωτικής μέθεξης, έχουμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε από κοντά και μια άλλη «ουτοπία της σύγχρονης επιστημονικής σκέψης», με δημοκρατικές και ανθρωπιστικές αρχές αυτή τη φορά. Εκπρόσωπός της ο Βέρνερ Φέρενμπαχ (κι αυτός μυθιστορηματικό πρόσωπο) που ηγείται του Noisebridge[8]∙ πρόκειται για έναν πραγματικό χώρο/κοινότητα «hackerspace»[9] που ιδρύθηκε στο Σαν Φρανσίσκο το 2007. Ο Φέρενμπαχ, είναι γόνος Εβραίων -θυμάτων του Ολοκαυτώματος, και μαθαίνουμε με λεπτομέρειες την τραγωδία τους, ίσως για να μας ευαισθητοποιήσει ο συγγραφέας στην φρίκη της σάρκας. Είναι επιστήμονας με όραμα (η εικόνα ενός κόσμου χωρίς εγώ τον αναστατώνει/ο κόσμος δεν έχει κέντρο. Ο κόσμος είναι ένα απέραντο δίκτυο δεδομένων). Ήδη ο ίδιος ζει σε μια από τις πολλές κοινότητες που έχουν ξεφυτρώσει στα σύνορα του Όρεγκον και της Καλιφόρνια και οραματίζεται τη μορφή ενός κόσμου χωρίς πολέμους, χωρίς ταξική διαστρωμάτωση, χωρίς διαρκείς τριβές, όπου χάρη στην ελεύθερη κυκλοφορία της γνώσης και τη νοημοσύνη, ο άνθρωπος θα ξεφύγει από τη φρίκη της ιστορίας. Δεν συγκινείται λοιπόν με τεχνητή νοημοσύνη και τα συναφή, ούτε με την έλευση του βιονικού ανθρώπου που ο εγκέφαλός του θα φορτώνεται σε έναν σκληρό δίσκο πριν από τον θάνατό του.
Αυτό που τον συγκίνησε βαθιά και σήμανε για κείνον την απαρχή ενός καινούριου κόσμου ήταν τα «οριζόντια δίκτυα» όπως το Arpanet (1969), που σιγά σιγά συνδέεται με «κόμβους», και με την επεξεργασία του πρωτόκολλου TCP, που τιθεται σε εφαρμογή του 1973 επιτρέπεται η μεταφορά δεδομένων από το ένα σημείο του δικτύου στο άλλο. Το 1983, η εφαρμογή του πρωτόκολλου TCP/IP αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο του μελλοντικού ίντερνετ.
Το θεμέλιο της ιδέας ήταν το δίκτυο, μια κατακερματισμένη αρχιτεκτονική, χωρίς αρχή και τέλος, χωρίς ιεραρχία/ποια άλλη ανθρώπινη κοινότητα λειτούργησε στην Ιστορία με τον τρόπο αυτό;
Η τέχνη πρέπει να είναι ρίζωμα
Ρίζωμα: Η εικόνα που χρησιμοποιεί ο Γάλλος φιλόσοφος Ντελέζ για να συμβολίσει μια δομή που αναπτύσσεται ελεύθερα, που δεν ανεβαίνει και δεν κατεβαίνει/το ρίζωμα είναι το πιο ελεύθερο σχήμα, ανθίζει και αναπτύσσεται όπως θέλει. Κάθε σημείο του ριζώματος επικοινωνεί με οποιοδήποτε άλλο. Είναι ένα καινούριο μοντέλο που βασίζεται σε γραμμές διαφυγής, σε ελεύθερες και τρελές δυναμικές. Ακόμα και η τέχνη, και η λογοτεχνία, σύμφωνα με τον Βέρνερ, μπορεί να μιμηθεί τα ριζώματα: με ελεύθερα σχήματα, εσωτερικές διασυνδέσεις, υπερκείμενα. Βέβαια, ο Βέρνερ Φέρενμπαχ βλέπει ότι οι αρχές αυτές καταστρατηγούνται καθημερινά από την επιχειρηματικότητα, την Apple, την Google παρόλο που έχουν μείνει οι όροι και οι λέξεις (π.χ. κοινοποίηση, καινοτομία κλπ). H συνάντηση του Πάρκερ με τον Βέρνερ γεμίζει τον τελευταίο με θαυμασμό για την ευφυΐα του αλλά ταυτόχρονα με αηδία. Η κατάκτηση του διαστήματος, ο βιονικός άνθρωπος, νησιά που αιωρούνται στους αιθέρες δεν έχουν καμιά σχέση με την «ελεύθερη κοινότητα όπου η σκέψη χτίζεται συλλογικά, όπου τα πάντα είναι προσιτά». Το ελεύθερο ίντερνετ είναι μια ουτοπία, το ίντερνετ μπορέι να μετατραπεί σ' έναν τεράστιο σκουπιδοτενεκέ. Ωστόσο, γίνεται κατανοητό ότι δεν είναι ξεκάθαρα τα όρια ανάμεσα στις δυνάμεις καταπίεσης και τις δυνάμεις της απελευθέρωσης, τα πράγματα είναι συγκεχυμένα. Ενδιαφέρον έχει και μια ακόμα κεντρική προσωπικότητα του μυθιστορήματος , που συχνάζει στο Noisebridge (όπως ο Άλβαρο και η Αντέλ), ο/η Λιν Ντάι (είναι εντυπωσιακό, γιατί το άτομο που βλέπουν είναι ένας άντρας –το πρόσωπο τα μαλλιά, τα χαρακτηριστικά- αλλά το άτομο που τους μιλάει είναι εντελώς κορίτσι, είναι μια γυναίκα, αν αυτό μπορεί να σημαίνει οτιδήποτε).
Άλλη μια διάσταση λοιπόν της «ανακάλυψης του σώματος» μας δίνει μέσω του προσώπου αυτού ο συγγραφέας. Ο/Η Λιν, σήμερα επιστήμονας που μελετά τον ανθρώπινο εγκέφαλο και βοηθός του Βέρνερ, το 1997 είχε παραγγείλει από το ίντερνετ μια ορμονική αγωγή γιατί το φύλο που του έδωσαν όταν γεννήθηκε δεν ήταν το δικό του, δεν θέλησε ποτέ να γίνει δικό του, στην πραγματικότητα, το δικό του φύλο είναι το άλλο, δηλαδή όχι εντελώς, είναι κάτι φλου, ενδιάμεσο, πιο κοντά στη γυναίκα παρά στον άντρα, αλλά αυτό είναι κάτι που θα το καθορίσει ο ίδιος. Η Λιν μέσα στο μυθιστόρημα εκπροσωπεί το σώμα του 21ου αιώνα, διεμφυλικό και διεθνικό, διαδικτυακό, υβριδικό, άυλο μα αι απόλυτα σαρκικό…
Η ανακάλυψη του σώματος
Θα μπορούσε λοιπόν αν ισχυριστεί κάποιος ότι ο πρωταγωνιστής σ’ αυτό το φαινομενικά «διπλό» μυθιστόρημα είναι το ανθρώπινο σώμα. Διπλό γιατί στο πρώτο μέρος, όπου περιγράφεται η τραγωδία στην Αγιοτσινάπα το σκηνικό είναι ένα πραγματικό, ιστορικό και μάλιστα συγκλονιστικό γεγονός, συγκλονιστικό γιατί βλέπουμε πώς η σύγχρονη εξουσία, με τα μέσα που διαθέτει, εκμηδενίζει/εξαφανίζει την ανθρώπινη ζωή, το ανθρώπινο σώμα. Στο δεύτερο μέρος, όπου κυριαρχεί η επιστημονική φαντασία (με στοιχεία αστυνομικής καταδίωξης στο τέλος), με διάφορους τρόπους (πείραμα Πάρκερ, Λιν, επιστημονικά πορίσματα) γίνεται «αποδόμηση» της σαρκικής υπόστασης του ανθρώπου: Ο 21ος αιώνας θα είναι ένας εύπλαστος αιώνα. Τίποτα δεν είναι ιερό, τίποτα δεν υπάρχει αυτονόητα. Τίποτα δεν είναι δεδομένο, (ο καθένας) αποσυναρμολογεί τα πάντα, τα επινοεί ξανά.
Χριστίνα Παπαγγελή
[2] Ο τρανσουμανισμός είναι μια τάξη φιλοσοφιών της ζωής που επιδιώκουν τη συνέχιση και την επιτάχυνση της εξέλιξης πέρα από τη σημερινή ανθρώπινη μορφή και τους ανθρώπινους περιορισμούς μέσω της επιστήμης και της τεχνολογίας, καθοδηγούμενη από αρχές και αξίες που προωθούν τη ζωή (https://evolutiongr.wixsite.com/society/post/%CF%84%CE%B9-%CE%B5%CE%AF%CE%BD%CE%B1%CE%B9-%CE%BF-%CF%84%CF%81%CE%B1%CE%BD%CF%83%CE%BF%CF%85%CE%BC%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82-%CE%AD%CE%BD%CE%B1-%CE%B2%CE%AE%CE%BC%CE%B1-%CE%BC%CE%B5%CF%84%CE%AC-%CF%84%CE%BF%CE%BD-%CE%AC%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF), βλ.και https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B5%CF%84%CE%B1%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE.
[3] https://periopton.com/2018/02/14/%CE%BC%CE%B9%CE%B1-%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%83%CE%AD%CE%B3%CE%B3%CE%B9%CF%83%CE%B7-%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%B3%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%BD%CF%84%CE%B5/
[4] https://www.netflix.com/title/81045551 υπάρχει σειρά ντοκιμαντέρ στο Netflix
[5] Ο στρατός, στις 18 Σεπτεμβρίου του 1968, παραβιάζοντας το πανεπιστημιακό άσυλο, συνέλαβε περίπου 500 άτομα, φοιτητές, καθηγητές και υπαλλήλους. Λίγες μέρες αργότερα, στις 2 του Οκτώβρη (12 Οκτωβρίου αρχίζουν οι Ολυμπιακοί αγώνες του Μεξικού), θα γίνει η μεγάλη σφαγή 400 περίπου φοιτητών στην πλατεία των Τριών Πολιτισμών. Είναι ιστορικές λοιπόν οι στιγμές για το Μεξικό και τους πολίτες του
[6] https://www.biohellenika.gr/el/vlastokyttara/vlastokyttara/ti-einai-ta-vlastika-kyttara.html
[7] Ο ελευθεριακός τρανσουμανισμός είναι μια πολιτική ιδεολογία που συνθέτει τον λιμπερταριανισμό και τον τρανσουμανισμό . [16]
Αυτοπροσδιορισμένοι ελευθεριακοί τρανσουμανιστές, όπως ο Ronald Bailey του <i id="mwAVM">περιοδικού Reason</i> και ο Glenn Reynolds του Instapundit, υποστηρίζουν το «δικαίωμα στην ανθρώπινη ενίσχυση » που υποστηρίζουν ότι η ελεύθερη αγορά είναι ο καλύτερος εγγυητής αυτού του δικαιώματος, ισχυριζόμενος ότι παράγει μεγαλύτερη ευημερία και προσωπική ελευθερία από άλλα οικονομικά συστήματα.
[8] https://en.wikipedia.org/wiki/Noisebridge
[9] https://www.hackerspace.gr/
04Απρ09
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου