Ο Τουρίστας, Olen Steinhauer

     Πρόκειται για ένα χορταστικό και συναρπαστικό κατασκοπικό μυθιστόρημα που ποτέ δεν θα είχα αγοράσει καθότι με δυσκολία διαβάζω ακόμη και τα αστυνομικά. Παρόλ’ αυτά, με άπειρες σημειώσεις (ονόματα, ήρωες κι ιδιότητές τους) και πισωγυρίσματα, όχι μόνο κατάφερα να το τελειώσω (δεν τελειώνω βιβλίο αν δεν μου αρέσει) αλλά μετά το ένα τρίτο είχε ήδη κατακτήσει το ενδιαφέρον μου.
     Η εμπλοκή της CIA, της Υπηρεσίας εσωτερικής Ασφάλειας ή Εξωτερικού της Γαλλίας, των Υπηρεσιών Πληροφοριών διαφόρων χωρών, διαφόρων μυστικών υπηρεσιών και μυστικών πρακτόρων, οικονομικών συμφερόντων στην Αφρική, ψυχρού πολέμου με Ρωσία κ.α. ίσως δίνει ένα χαρακτήρα «νουάρ», εφόσον είναι έντονο το κοινωνικοπολιτικό στοιχείο και η μυθιστορηματική καταγραφή μιας απτής πραγματικότητας: στον κόσμο των μυστικών υπηρεσιών υπάρχει ένα δίκτυο αόρατο για τον απλό πολίτη, που ρυθμίζει τις κοινωνικοοικονομικές σχέσεις. Παράλληλα γίνεται αναφορά στην εξωτερική πολιτική της Αμερικής μετά την κατάρρευση των πύργων (εισβολή στο Αφγανιστάν, εμπάργκο, ανταγωνισμός με Κίνα για το σουδανικό πετρέλαιο κ.α). Οι «Τουρίστες», όπως γράφει και το οπισθόφυλλο, είναι «επίλεκτη μυστική υπηρεσία της CIA, που αναλαμβάνει άκρως απόρρητες και ανορθόδοξες αποστολές σε όλο τον κόσμο». Είναι ένα από τα πλέον μυστικά τμήματα που εξυπηρετούν τους «βρόμικους» στόχους της αμερικανικής πολιτικής∙ τα μέλη της αλλάζουν τόπους, ονόματα και βιογραφικά και δεν γνωρίζονται καλά καλά μεταξύ τους, ενώ φημολογείται ότι υπάρχει μια «Μαύρη Βίβλος», κάτι σαν το άγιο δισκοπότηρο, σε εικοσιένα αντίτυπα τοποθετημένα σε μυστικούς τόπους σε όλον τον κόσμο, ένας «μυστικός οδηγός επιβίωσης». Γιατί, όπως διαφαίνεται σε όλο το βιβλίο, έχουν έναν συγκεκριμένο τρόπο δράσης και προσέγγισης των άλλων (η ιδέα να εμπιστευτεί οποιονδήποτε άλλον εκτός από τον άντρα που του ανέθετε αποστολές είχε αποδειχθεί εδώ και πολύ καιρό μη βιώσιμη/στον Τουρισμό δεν υπάρχει χρόνος να μετανιώνεις για πράγματα που δεν έκανες και στην ουσία η μεταμέλεια είναι συνώνυμο της πανώλης για τον Τουρίστα).
     Ο κεντρικός ήρωας Μάιλο Γουίβερ, ο «Τουρίστας μας», είναι πολύ συμπαθητικός και ίσως είναι αυτή και η αιτία που αυτός ο κυκεώνας ονομάτων και μυστικών ιδιοτήτων δεν με απέτρεψε από το να βυθιστώ στον εξίσου περίπλοκο λαβύρινθο κατασκοπείας, προδοσίας, αντικατασκοπίας κλπ. Τον Μάιλο, τον παρακολουθούμε να δρα σε δυο χρονικά επίπεδα: στις 10/11 Σεπτεμβρίου 2001 (ναι, συμπτωματικά τη μέρα της κατάρρευσης των δίδυμων πύργων), όπου διαδραματίζονται σημαντικά γεγονότα και όσο αφορά την τρέχουσα έρευνα του Μάιλο, αλλά και την προσωπική του ζωή -γιατί γνωρίζει με επεισοδιακό τρόπο την μέλλουσα γυναίκα του-, γεγονότα και τα δύο που τον ωθούν στο να παραιτηθεί από τον περιπλανώμενο ρόλο του Τουρίστα και αποσυρθεί στα κεντρικά γραφεία της CIA. Έξι χρόνια μετά, τον Ιούλιο του 2007, τον ξαναβλέπουμε να επιστρατεύεται ξανά στον «τουρισμό» ωθούμενος από έκτακτες συγκυρίες.
     Με αφορμή την εξανίχνευση ενός θρυλικού, πληρωμένου δολοφόνου, του επονομαζόμενου Τίγρη (που ανακαλύπτουμε ότι κι αυτός υπήρξε Τουρίστας και είχε μακρόχρονη σχέση με τον Μάιλο), ο Μάιλο -παρά τη βαθύτερη θέλησή του- επιστρέφει σε ενεργό δράση. Από κει ξεκινά ένα κουβάρι μυστηρίου, καθώς η αποστολή του μετατίθεται συνέχεια. Η συνάντησή του με τον «Τίγρη», ο οποίος αυτοκτονεί μπροστά στα μάτια του (ήδη όμως προσβεβλημένος από AIDS από άγνωστους δολοφόνους) δημιουργεί ερωτηματικά (ποιος τον χρηματοδοτούσε; Ποιος ήθελε τον φρικτό θάνατο του;), ενώ ο Μάιλο θεωρείται υπ’ αριθμόν ένα ύποπτος. Ύποπτος θεωρείται και για την «αυτοκτονία» της συνεργάτιδάς του και παλιάς του φίλης, Άντζελα Γέιτς (διευθύντριας της CIA στην πρεσβεία, Τουρίστρια κι αυτή), η οποία κατηγορείται για διπλή πράκτορας, ότι δηλαδή πουλάει μυστικά στους Κινέζους.
     Επομένως, κυνηγημένος τώρα και από τους «δικούς» του ανθρώπους ο Μάιλο επιδίδεται σ’ ένα κρυφτό, αναγκάζεται να είναι μακριά από την οικογένειά του (κάποια στιγμή μάλιστα φεύγει αιφνιδιαστικά μέσα στη νύχτα), ενώ φοβάται για την ασφάλεια των δικών του ανθρώπων.
     Η  μια έκπληξη διαδέχεται την άλλη καθώς ο Μάιλο ξεφεύγει οριακά από τα «στόματα των λύκων», εφόσον είναι στο στόχαστρο των υπηρεσιών ενώ ανακαλύπτει ότι ακόμα κι ο μέντοράς του παίζει σκοτεινό παιχνίδι.
     Το τοπίο είναι πολύ σκοτεινό, εφόσον όλοι είναι ύποπτοι, και, όπως γράφει και ο Γιώργος Σχορετσιανίτης (Παράνοια και μεταβαλλόμενες ταυτότητες σ΄έναν αβέβαιο κόσμο): «ο μυστήριος κόσμος της κατασκοπείας έχει γίνει ακόμα πιο γκρίζος απ’ ό, τι ήταν κατά την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου». Οι ρόλοι είναι ανταγωνιστικοί, η αλήθεια δυσεύρετη, ενώ η εμπιστοσύνη κλονίζεται ακόμα και απέναντι σ’ αυτούς που δίνουν εντολές. Ήδη ο Μάιλο, στη δεύτερη αυτή του θητεία στον Τουρισμό, είχε αρχίσει να μην υιοθετεί τις αξίες της Μαύρης Βίβλου. Η αλήθεια ξεκαθαρίζει κάποια στιγμή, αλλά η θέση του Μάιλο είναι δεινή. Φτάνει στο σημείο να φυλακιστεί από την CIA και να βασανιστεί φρικτά, ενώ η κάθαρση έρχεται τελείως απροσδόκητα, από ένα πρόσωπο που σχετίζεται με την πραγματική ταυτότητα του Μάιλο, όχι όμως χωρίς κόστος.

Χριστίνα Παπαγγελή