Ο ανθρώπινος παράγοντας, Γράχαμ Γκρην

Κλασικό κατασκοπευτικό ή μάλλον αντι-κατασκοπευτικό μυθιστόρημα  που, γραμμένο -το 1978- από τον Γκράχαμ Γκρην, αποτελεί εγγύηση υψηλής ποιότητας και απαράμιλλου ύφους. Ο κόσμος της κατασκοπείας, πολύ γνώριμος για τον συγγραφέα εφόσον έχει εργαστεί κι ο ίδιος ως πράκτορας στις μυστικές υπηρεσίες της Μ. Βρετανίας, παρουσιάζεται σε όλο του το «μεγαλείο», με την μυστικότητα, την καχυποψία, την ανασφάλεια, τις προδοσίες, τον αμοραλισμό μπροστά στο «εθνικό συμφέρον», τις υποσχέσεις, τις απειλές, τους εκβιασμούς, τις μυστικές επικοινωνίες, τους συνθηματικούς κώδικες. Παράλληλα, ενσωματώνεται αβίαστα το συναισθηματικό στοιχείο -σ’ έναν κόσμο όπου κυριαρχεί η στεγνή λογική-, κι όπως προσδιορίζει και ο τίτλος, «ο ανθρώπινος παράγοντας». 

Ο κεντρικός ήρωας, ο συμπαθητικός Μορίς Κάσελ, δούλευε στην Ν. Αφρική, όταν το απαρτχάιντ ήταν στο ζενίθ του. Ερωτεύτηκε τη  Σάρα (Ν. Αφρικανικής καταγωγής) και την παντρεύτηκε αφού κατάφερε να τη φυγαδεύσει εκείνην και το  -μαύρο- αγόρι της, τον Σαμ στην Αγγλία. Επιστρέφοντας στη Μεγάλη Βρετανία έγινε πράκτορας χαμηλής βαθμίδας, υπεύθυνος στο να διαφυλάσσονται τα συμφέροντα της χώρας στη Ν. Αφρική (που όπως ξέρουμε είναι πολλά: πετρέλαιο, χρυσός, αδαμαντωρυχεία, ουράνιο). Καθώς κινείται στα γραφεία της Μ16, βλέπουμε να ξεδιπλώνεται ένας φιλήσυχος χαρακτήρας, διακριτικός  και ευθύς, ενώ είναι φανερό ότι θέλει να αποχωρήσει από την υπηρεσία και να αφοσιωθεί στην οικογένειά του. 

Ο Κάσελ, ο βοηθός του  Ντέιβις, ο γιατρός Πέρσιβαλ και ο συνταγματάρχης Ντέιτρι  είναι τα κύρια πρόσωπα που δουλεύουν για χάρη της Μ16 (των μυστικών υπηρεσιών της Μεγάλης Βρετανίας), την εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Υπάρχει και ο αντιπαθητικός Μίλερ, αρχηγός της BOSS (Υπηρεσία Κρατικής Ασφάλειας της Νότιας Αφρικής από το 1969 ως το1980), ρατσιστής κι εθνικιστής, θεματοφύλακας των φυλετικών νόμων της Νοτιοαφρικανικής Ένωσης, που στο παρελθόν προσπάθησε να εκβιάσει τον Κάσελ και να τον εμποδίσει να συνδεθεί με την Σάρα. 

Η πλοκή περιστρέφεται γύρω από την υποψία ότι στο τμήμα όπου δουλεύει ο Κάσελ υπήρξε διαρροή απόρρητων στοιχείων προς το «αντίπαλο δέος». Η υποψία πέφτει εναλλάξ πάνω σ' όλους τους εμπλεκόμενους και είναι αμείλικτη. Βλέπουμε να χτίζονται κατά τη διάρκεια της αστυνομικής  πλοκής ανάγλυφα οι χαρακτήρες των ηρώων, μέσα από τις πράξεις τους-τα λόγια τους-τα αισθήματά τους- τις συνήθειές τους-την καθημερινότητά τους, και πάντα μέσα από τον φακό του παντογνώστη αφηγητή. Πέρα απ’ αυτό όμως, βλέπουμε πώς διατηρούνται οι πολιτικές ισορροπίες σε διεθνές επίπεδο και τον ρόλο που παίζουν οι μεγάλες δυνάμεις στις αποικιοκρατούμενες, πολλαπλά τραυματισμένες περιοχές του κόσμου.