Ανήλικος επισκέπτης (The little stranger), Σάρα Ουότερς

Μια ιστορία μυστηρίου που αποπνέει βρετανικό πνεύμα, με μυστηριώδη συμβάντα σ’ έναν  παλιό «στοιχειωμένο» πύργο της αγγλικής επαρχίας, φαντάσματα από το παρελθόν, ανερμήνευτους ήχους και υποβόσκοντα ερωτισμό. Όλα αυτά που παραπέμπουν στη φθορά και παρακμή της αριστοκρατίας, στις κοινωνικές ανακατατάξεις των αρχών του 20ου  αι. Μυρωδιά από Έμιλι Ντίκινσον, Έντγκαρ Άλαν Πόε, Μάργκαρετ Άτγουντ, Χένρυ Τζέημς. Αφήγηση με όλες τις βρετανικές αρετές -γλαφυρή, διεισδυτική, ψυχογραφική- από τη γνωστή για τις λεσβιακές της αναφορές συγγραφέα Σάρα Ουότερς[1], αν και στο συγκεκριμένο βιβλίο δεν υπάρχουν καθόλου τέτοιου είδους στοιχεία.

Ο αφηγητής είναι ο γιος μιας από τις παλιές υπηρέτριες της έπαυλης,  που υπηρετούσε εσώκλειστη παλιά,  όταν η ζωή στην ύπαιθρο ήταν  στις δόξες της, πριν τον ξεπεσμό μεγαλογαιοκτημόνων.  Τώρα (μετά το Β΄ παγκόσμιο) ο Φαραντέυ επισκέπτεται ξανά την παρακμασμένη βίλα με την ιδιότητα του γιατρού, έχοντας θολές αναμνήσεις από την εποχή της λαμπρότητας και της ακμής.  Με αφορμή κάποια ιατρικά επεισόδια, η παρουσία του στο παλάτι των Έιρς γίνεται τακτική και συνδέεται με καθένα από τα πρόσωπα που έχουν απομείνει  φύλακες της παλιάς αίγλης: τη γριά μητέρα με τα δυο παιδιά που της έμειναν -τη δυναμική και ιδιόρρυθμη κόρη της Καρολάιν και τον ψυχικά διαταραγμένο Ροντ-, καθώς και τη 14χρονη υπηρέτρια Μπέτυ, που φαίνεται η μόνη που έχει πλήρως σώας τας φρένας. Σιγά σιγά ο Φαραντέι γοητεύεται από τη δυναμική προσωπικότητα της Καρολάιν, παρόλο το άξεστο κι ανεπιτήδευτο στυλ της (ασχημούλα, υπερβολικά ψηλή για γυναίκα, με χοντρουλά πόδια και αστραγάλους, μαλλιά που πέφταν ξερά σαν άχυρο στους ώμους). Η μυστηριακή ατμόσφαιρα στην οποία βυθίζεται ο ήρωας, που εντείνεται από την εκκεντρική ιδιοσυγκρασία όλων των  μελών της οικογένειας (μόνο η μικρή υπηρέτρια Μπέττυ φαίνεται να είναι ισορροπημένη), τον κάνει να θέλει πιο απελπισμένα τον έρωτα της Καρολάιν, που εκδηλώνεται σταδιακά, αργά κι υπαινικτικά, κι αυτή η σαγήνη που τον παγιδεύει περιγράφεται με απαράμιλλο τρόπο. Η Καρολάιν με τη σειρά της ανταποκρίνεται μεν, άλλοτε θερμά άλλοτε πιο συγκρατημένα, αλλά φαίνεται να είναι δέσμια του μυστικού που κυβερνάει το σπίτι.

Για να είμαι ειλικρινής, ποτέ τα όσα συνέβαιναν μεταξύ μας ποτέ δεν ήταν τόσο σαφή, ούτε τόσο απλά. Τώρα πια σκεφτόμουν την Καρολάιν συνεχώς. Κοιτώντας το στιβαρό, γωνιώδες πρόσωπό της, δεν μπορούσα να πιστέψω ότι κάποτε μου φαινόταν άσχημο. Όταν τα βλέμματά μας διασταυρώνονταν πάνω από τα φλιτζάνια του τσαγιού ένιωθα λες και ήμουν ολόκληρος φτιαγμένος από προσάναμμα, κι ότι μπορούσα να λαμπαδιάσω με μόνο την τριβή των ματιών της στα δικά μου.  

Ο «ανήλικος επισκέπτης» (the little stranger) είναι το φάντασμα της αδερφής της Καρολάιν που γεννήθηκε και πέθανε με τραγικό τρόπο πολύ πριν τη γέννηση της Καρολάιν. Δε μαθαίνουμε ποτέ αν είναι αποκύημα της φαντασίας των άρρωστων ψυχικά κατοίκων της έπαυλης, ή αν όντως η συγγραφέας έχει μπει στον κώδικα που έχουν οι ιστορίες φαντασμάτων. Ίσως αυτή η αμφισημία είναι σκόπιμη. Γεγονός πάντως είναι ότι αυτός ο επισκέπτης, είτε "υπάρχει" είτε όχι, επηρεάζει τη ζωή όλων και τις ισορροπίες σε βαθμό μη αντιστρέψιμο.

Μερικές φορές τα έχω κουβεντιάσει με τον Σίλι, ο οποίος διατρανώνει εκ νέου  την παλιά, ορθολογική του πεποίθηση, πως η έπαυλη, στην πραγματικότητα, ηττήθηκε από την ιστορία, και καταστράφηκε από την αποτυχία της να εναρμονιστεί μ’ ένα κόσμο που άλλαζε ραγδαία. Κατά τη γνώμη του οι Έιρς, ανήμποροι να συγχρονιστούν με το βήμα των καιρών, επέλεξαν την υπαναχώρηση- προς την αυτοκτονία και την τρέλα. Ισχυρίζεται πως η Αγγλία, απ’ άκρη σ’ άκρη, είναι γεμάτη από αντίστοιχες οικογένειες της παλιάς αριστοκρατίας, που αφανίζονται κατά τον ίδιον ακριβώς τρόπο.

Χριστίνα Παπαγγελή

[1] Σήμερα η Σάρα Ουότερς είναι η ψυχή του York Lesbian Arts Festival, μια ζεστή και φιλική συγκέντρωση συγγραφέων και αναγνωστών με αποκλειστικά λεσβιακό χαρακτήρα.