Μια ιστορία όπου το κύριο πρόσωπο είναι θύτης και θύμα. Αυτή η ταύτιση επιτυγχάνεται και με τις συχνές αναδρομές. Θύτης ο ίδιος ο Ρουμπάσωφ του Λουάουι και των υπολοίπων εργατών και του Ριχάρδου και της αγαπημένης του Άρλοβα. Εκπροσωπεί την καθαρή λογική του κόμματος και γίνεται θύμα του ίδιου μηχανισμού.
Το παιχνίδι των ρόλων κατά την πρώτη ανάκριση είναι ενδεικτικό. Ο Ιβάνωφ και ο Ρουμπάσωφ, παλιοί γνώριμοι, είναι ανακριτής και ανακρινόμενος όπως ακριβώς θα μπορούσε να συμβεί και το ανάποδο.
Ένα βιβλίο που μου έδωσε την αίσθηση ότι πρέπει να διαβάσουμε ξανά και ξανά. Όχι μόνο για ιστορικούς ή πολιτικούς λόγους αλλά για πολύ σημαντικότερους. Οι σελίδες μετά την 111 και τον περίπατο του Ρουμπασωφ ανήκουν στην ανθρωπότητα... Και σήμερα που οι φυλακές είναι και τηλεοπτικές πόσο το νόημά τους παραμένει αναλλοίωτο...
Κάθε κεφάλαιο διατηρεί ένα αυτονομημένο και ολοκληρωμένο νόημα. Κάθε σελίδα είναι σημαντική και κάθε φορά νιώθεις ότι διάβασες κάτι που συμπυκνώνει το νόημα του βιβλίου. Ως το επόμενο κεφάλαιο, ως την επόμενη σελίδα που η ίδια αίσθηση ξανάρχεται πιο έντονη.
Πριν ξαναπιάσω το βιβλίο για να συνεχίσω το διάβασμα νιώθω ότι πλησιάζω σε απόσταγμα εμπειριών και σκέψεων που πρέπει απολύτως να σεβαστώ. σκέφτομαι πριν γυρίσω σελίδα μήπως δεν έχω σταθεί όσο θα έπρεπε σ’ αυτά που διάβασα...
και άλλες 30 «στάσεις» σε σελίδες του βιβλίου
σελ. 25, Η ιστορία θα σε αποκαταστήσει, σκέφτηκε ο Ρουμπάσωφ, αλλά δεν ήτανε και απόλυτα σίγουρος γι’ αυτό. Τι ξέρει η ιστορία γι’ αυτούς που τρώνε τα νύχια τους;...
Βέβαιοι δεν ήσαν, αλλά άλλο δε μπορούσαν να επικαλεστούν εκτός από κείνο το ξεγελαστικό μαντείο που λέγεται ιστορία και που εκφράζει την κρίση του μονάχα όταν αυτός που την επικαλείται έχει ήδη από καιρό λιώσει στο χώμα.
σελ. 27, ...Ίσως γι’ αυτό η ιστορία είναι περισσότερο μαντείο και λιγότερο επιστήμη.
σελ. 32, Όταν η πόρτα βρόντηξε θυμήθηκε πως είχε λησμονήσει το κυριότερο και μ’ ένα πήδημα όρμισε στην πόρτα. «Χαρτί και μολύβι» φώναξε.
σελ. 36, Δεν υπάρχει τίποτα χειρότερο στη φυλακή όσο η συναίσθηση της αθωότητας. Εμποδίζει τον εγκλιματισμό και υπονομεύει το ηθικό.
σελ. 51, Το κόμμα είναι η ενσωμάτωση της επαναστατικής ιδέας μέσα στην ιστορία. Η ιστορία δεν έχει τύψεις. Δεν έχει ούτε τύψεις ούτε δισταγμούς. Αδιάφορη και αλάθητη κυλάει προς το σκοπό της. Σε κάθε στροφή, μες στη διαδρομή της αφήνει πίσω της την ιλύ που κουβαλάει και τα κουφάρια των πνιγμένων. Η ιστορία ξέρει τη δουλειά της και δε σφάλλει, κι όποιος δεν έχει απόλυτη πίστη στην ιστορία δεν μπορεί να ανήκει στις τάξεις του κόμματος.
σελ. 71, Όμως το ‘ξερε για τι δουλειά είχε σταλεί εκεί και υπήρχε μια επαναστατική αρετή που δεν είχε μάθει: την αρετή της αυταπάτης.
σελ. 72, (πλοίο από την ΕΣΣΔ μεταφέρει μεταλλεύματα για τους Γερμανούς)
σελ. 76, Τα ‘χουμε ξανακούσει όλα τούτα. Σε μια απεργία υπάρχουν πάντα εκείνοι που λένε: «Αν δε κάνω εγώ τη δουλειά κάποιος άλλος θα μου την πάρει». Αρκετά έχουμε ακούσει από δαύτα. Έτσι μιλάνε οι απεργοσπάστες.
σελ. 86, εκείνο τον καιρό φτιάχναμε ιστορία, ενώ εσείς τώρα κάνετε πολιτική. Αυτή είναι η διαφορά.
σελ. 99, (από το ημερολόγιο του Ρουμπάσωφ) Ποτέ στην ιστορία δε συγκεντρώθηκε σε τόσο λίγα χέρια τόση δύναμη για τη διαμόρφωση του αύριο.
σελ. 100, Μα πώς, τάχα, μπορεί το παρόν να αποφασίσει πια θα είναι η αλήθεια στο απώτερο αύριο;... Η Γεωμετρία είναι η αγνότερη υλοποίηση της ανθρώπινης σκέψης και όμως κανένα από τα Ευκλείδεια αξιώματα δεν μπορεί να αποδειχθεί. Όποιος δεν πιστεύει σ’ αυτά βλέπει το όλο οικοδόμημα να καταρρέει.
σελ. 107 και εξής, (ο Ρουμπάσωφ ανακαλύπτει άγνωστες πτυχές της ζωής του. Ο άνθρωπος στα όριά του αντιμέτωπος με τον εαυτό του) Μέσα στο εγώ του υπήρχε μια άλλη συγκεκριμένη και ανεξάρτητη παρουσία που είχε μείνει σιωπηλή όλα τούτα τα χρόνια και μόλις είχε αρχίσει τώρα να εμφανίζεται.
σελ. 110, του παλιού εκείνου γραφείου του... που ήτανε γεμάτο από την παράξενη γνώριμη μυρουδιά που ανάδινε το μεγάλο, καλοφτιαγμένο και νωχελικό κορμί της Άρλοβα.
σελ. 113, Στη σκοτεινιά της κάμαρας το περίγραμμα του μεγάλου καλογραμμένου βυζιού της έμοιαζε τόσο γνώριμο σα να ήτανε πάντα εκεί... Μέρα και νύχτα ο Ρουμπασωφ ζούσε σα να αρμένιζε μέσα στο πλούσιο, ράθυμο κορμί της.
σελ. 115, (για το ξαναγράψιμο των βιβλίων, όπως και στο 1984 του Όργουελ) το μόνο που απόμενε ήταν να κυκλοφορήσουνε καινούργιες αναθεωρημένες εκδόσεις των παλιών εφημερίδων.
σελ. 123, Μα και η ιστορία δεν ήτανε πάντα ένας απάνθρωπος ανήθικος χτίστης, που φτιάχνει τον πηλό του από ψέματα και αίμα και βρωμιά;
σελ. 126, ... ήταν εξασκημένος στην τέχνη του να διεισδύει «στο νου των άλλων» μα τώρα κατάλαβε πως όσο κι αν πίεζε τη φαντασία του ποτέ δε θα μπορούσε να εισχωρήσει στη νοητική κατάσταση του Βαν Ουίνκλ.
σελ. 126 και εξής, (το επεισόδιο με τους γύρους στην αυλή, Ρουμπάσωφ και Βαν Ουίνκλ.)
σελ. 133, Οι κρατούμενοι στα κελιά, ανάμεσα στο 380 και το 402 έκαναν μια ακουστική αλυσίδα μέσα στη σιωπή και τη σκοτεινιά. Ήταν αβοήθητοι, έτσι κλεισμένοι μέσα σε τέσσερις τοίχους, κι αυτή ήταν η μόνη μορφή αλληλεγγύης που τους έδενε.
σελ. 134 και εξής, (η εκτέλεση του Μποργκώφ)
σελ.138, βρισκόταν τώρα στην ίδια την πατρίδα του κι όμως γι’ αυτόν είχε γίνει χώρα εχθρική και ο Ιβάνωφ, που κάποτε ήτανε φίλος του, είχε γίνει κι αυτός τώρα ένας εχθρός.
σελ. 143, Εκείνη η συνειδησιακή του τύψη, που ο Ιβάνωφ είχε αποκαλέσει «ηθικοπλαστική έξαρση» δε μπορούσε να εκφραστεί με λογικές φόρμουλες γιατί βρισκότανε στην περιοχή της «πλασματικής αντωνυμίας»
Ο Σατανάς... Διαβάζει Μακιαβέλι, Ιγνάτιο Λογιόλα, Μαρξ και Χέγκελ – είναι ψυχρός και ανήλεος απέναντι στην Ανθρωπότητα, αλλά τούτο οφείλεται σ’ ένα είδος μαθηματικής ευσπλαχνίας.
σελ. 146, ...δεν πρέπει κανείς να αντικρίζει τον κόσμο σαν ένα μεταφυσικό μπορντέλο συγκινήσεων.
σελ. 152, Η αυθαίρετη κυβερνητική εξουσία είναι απεριόριστη και δεν έχει προηγούμενο σ’ όλη την Ιστορία... Στήσαμε τον πιο γιγαντιαίο αστυνομικό μηχανισμό, καταστήσαμε τους καταδότες εθνικό θεσμό... Όλοι νομίζαμε πως θα μπορούσαμε να μεταχειριστούμε την Ιστορία σαν ένα πείραμα Φυσικής. Η διαφορά είναι πως στη Φυσική μπορείς να επαναλάβεις το πείραμα χίλιες φορές, ενώ στην Ιστορία το καθετί γίνεται μια φορά.
σελ. 167, Το φαινόμενο ήταν αποκαρδιωτικό κι όμως έμοιαζε να αντιπροσωπεύει μιαν ιστορική ανάγκη. Αλλοίμονο σ’ εκείνον που έπαιρνε την κωμωδία στα σοβαρά και που έβλεπε μονάχα όσα συνέβαιναν στη σκηνή, παραβλέποντας όσα μαγειρεύονταν στα παρασκήνια....
Αυτό ήταν απλώς θέμα τυπικού, ένα βυζαντινό τελεστικό που είχε διαμορφωθεί από την ανάγκη να ενσταλάζεις κάθε φράση στις μάζες με εκχυδαϊσμούς και ατέλειωτες επαναλήψεις.
σελ. 194, Όποιος αντιμάχεται μια δικτατορία πρέπει να αποδεχτεί τον εμφύλιο πόλεμο σαν πρόσφορο μέσο.
σελ. 207, (η ιστορία με το ρολόι, Γκλέτκιν και Ρουμπάσωφ) ...το πιο εμφανές χαρακτηριστικό του πρωτογονισμού του Γκλέτκιν ήταν η πλήρης έλλειψη χιούμορ ή μάλλον η έλλειψη ελαφρότητας.
σελ. 210, Αλήθεια είναι καθετί που ωφελεί την ανθρωπότητα, ψέμα καθετί που τη βλάπτει.
σελ. 211, Μπορεί κανείς να απαρνηθεί τα παιδικά του χρόνια μα όχι και να τα σβήσει.
σελ. 232, Τα γινόμενα δεν ξεγίνονται μονάχα με τα λόγια.
... Όλοι ήσανε τόσο μπερδεμένοι στο ίδιο τους το παρελθόν, τόσο εγκλωβισμένοι στον ιστό που οι ίδιοι είχαν υφάνει, σύμφωνα με τους κανόνες της δικής τους του περίπλοκης σκέψης και της δικής τους μπλεγμένης ηθικής. Όλοι τους ήσαν ένοχοι, μα όχι για τα αμαρτήματα για τα οποία κατηγορούσανε τους εαυτούς τους...
Το παιχνίδι των ρόλων κατά την πρώτη ανάκριση είναι ενδεικτικό. Ο Ιβάνωφ και ο Ρουμπάσωφ, παλιοί γνώριμοι, είναι ανακριτής και ανακρινόμενος όπως ακριβώς θα μπορούσε να συμβεί και το ανάποδο.
Ένα βιβλίο που μου έδωσε την αίσθηση ότι πρέπει να διαβάσουμε ξανά και ξανά. Όχι μόνο για ιστορικούς ή πολιτικούς λόγους αλλά για πολύ σημαντικότερους. Οι σελίδες μετά την 111 και τον περίπατο του Ρουμπασωφ ανήκουν στην ανθρωπότητα... Και σήμερα που οι φυλακές είναι και τηλεοπτικές πόσο το νόημά τους παραμένει αναλλοίωτο...
Κάθε κεφάλαιο διατηρεί ένα αυτονομημένο και ολοκληρωμένο νόημα. Κάθε σελίδα είναι σημαντική και κάθε φορά νιώθεις ότι διάβασες κάτι που συμπυκνώνει το νόημα του βιβλίου. Ως το επόμενο κεφάλαιο, ως την επόμενη σελίδα που η ίδια αίσθηση ξανάρχεται πιο έντονη.
Πριν ξαναπιάσω το βιβλίο για να συνεχίσω το διάβασμα νιώθω ότι πλησιάζω σε απόσταγμα εμπειριών και σκέψεων που πρέπει απολύτως να σεβαστώ. σκέφτομαι πριν γυρίσω σελίδα μήπως δεν έχω σταθεί όσο θα έπρεπε σ’ αυτά που διάβασα...
και άλλες 30 «στάσεις» σε σελίδες του βιβλίου
σελ. 25, Η ιστορία θα σε αποκαταστήσει, σκέφτηκε ο Ρουμπάσωφ, αλλά δεν ήτανε και απόλυτα σίγουρος γι’ αυτό. Τι ξέρει η ιστορία γι’ αυτούς που τρώνε τα νύχια τους;...
Βέβαιοι δεν ήσαν, αλλά άλλο δε μπορούσαν να επικαλεστούν εκτός από κείνο το ξεγελαστικό μαντείο που λέγεται ιστορία και που εκφράζει την κρίση του μονάχα όταν αυτός που την επικαλείται έχει ήδη από καιρό λιώσει στο χώμα.
σελ. 27, ...Ίσως γι’ αυτό η ιστορία είναι περισσότερο μαντείο και λιγότερο επιστήμη.
σελ. 32, Όταν η πόρτα βρόντηξε θυμήθηκε πως είχε λησμονήσει το κυριότερο και μ’ ένα πήδημα όρμισε στην πόρτα. «Χαρτί και μολύβι» φώναξε.
σελ. 36, Δεν υπάρχει τίποτα χειρότερο στη φυλακή όσο η συναίσθηση της αθωότητας. Εμποδίζει τον εγκλιματισμό και υπονομεύει το ηθικό.
σελ. 51, Το κόμμα είναι η ενσωμάτωση της επαναστατικής ιδέας μέσα στην ιστορία. Η ιστορία δεν έχει τύψεις. Δεν έχει ούτε τύψεις ούτε δισταγμούς. Αδιάφορη και αλάθητη κυλάει προς το σκοπό της. Σε κάθε στροφή, μες στη διαδρομή της αφήνει πίσω της την ιλύ που κουβαλάει και τα κουφάρια των πνιγμένων. Η ιστορία ξέρει τη δουλειά της και δε σφάλλει, κι όποιος δεν έχει απόλυτη πίστη στην ιστορία δεν μπορεί να ανήκει στις τάξεις του κόμματος.
σελ. 71, Όμως το ‘ξερε για τι δουλειά είχε σταλεί εκεί και υπήρχε μια επαναστατική αρετή που δεν είχε μάθει: την αρετή της αυταπάτης.
σελ. 72, (πλοίο από την ΕΣΣΔ μεταφέρει μεταλλεύματα για τους Γερμανούς)
σελ. 76, Τα ‘χουμε ξανακούσει όλα τούτα. Σε μια απεργία υπάρχουν πάντα εκείνοι που λένε: «Αν δε κάνω εγώ τη δουλειά κάποιος άλλος θα μου την πάρει». Αρκετά έχουμε ακούσει από δαύτα. Έτσι μιλάνε οι απεργοσπάστες.
σελ. 86, εκείνο τον καιρό φτιάχναμε ιστορία, ενώ εσείς τώρα κάνετε πολιτική. Αυτή είναι η διαφορά.
σελ. 99, (από το ημερολόγιο του Ρουμπάσωφ) Ποτέ στην ιστορία δε συγκεντρώθηκε σε τόσο λίγα χέρια τόση δύναμη για τη διαμόρφωση του αύριο.
σελ. 100, Μα πώς, τάχα, μπορεί το παρόν να αποφασίσει πια θα είναι η αλήθεια στο απώτερο αύριο;... Η Γεωμετρία είναι η αγνότερη υλοποίηση της ανθρώπινης σκέψης και όμως κανένα από τα Ευκλείδεια αξιώματα δεν μπορεί να αποδειχθεί. Όποιος δεν πιστεύει σ’ αυτά βλέπει το όλο οικοδόμημα να καταρρέει.
σελ. 107 και εξής, (ο Ρουμπάσωφ ανακαλύπτει άγνωστες πτυχές της ζωής του. Ο άνθρωπος στα όριά του αντιμέτωπος με τον εαυτό του) Μέσα στο εγώ του υπήρχε μια άλλη συγκεκριμένη και ανεξάρτητη παρουσία που είχε μείνει σιωπηλή όλα τούτα τα χρόνια και μόλις είχε αρχίσει τώρα να εμφανίζεται.
σελ. 110, του παλιού εκείνου γραφείου του... που ήτανε γεμάτο από την παράξενη γνώριμη μυρουδιά που ανάδινε το μεγάλο, καλοφτιαγμένο και νωχελικό κορμί της Άρλοβα.
σελ. 113, Στη σκοτεινιά της κάμαρας το περίγραμμα του μεγάλου καλογραμμένου βυζιού της έμοιαζε τόσο γνώριμο σα να ήτανε πάντα εκεί... Μέρα και νύχτα ο Ρουμπασωφ ζούσε σα να αρμένιζε μέσα στο πλούσιο, ράθυμο κορμί της.
σελ. 115, (για το ξαναγράψιμο των βιβλίων, όπως και στο 1984 του Όργουελ) το μόνο που απόμενε ήταν να κυκλοφορήσουνε καινούργιες αναθεωρημένες εκδόσεις των παλιών εφημερίδων.
σελ. 123, Μα και η ιστορία δεν ήτανε πάντα ένας απάνθρωπος ανήθικος χτίστης, που φτιάχνει τον πηλό του από ψέματα και αίμα και βρωμιά;
σελ. 126, ... ήταν εξασκημένος στην τέχνη του να διεισδύει «στο νου των άλλων» μα τώρα κατάλαβε πως όσο κι αν πίεζε τη φαντασία του ποτέ δε θα μπορούσε να εισχωρήσει στη νοητική κατάσταση του Βαν Ουίνκλ.
σελ. 126 και εξής, (το επεισόδιο με τους γύρους στην αυλή, Ρουμπάσωφ και Βαν Ουίνκλ.)
σελ. 133, Οι κρατούμενοι στα κελιά, ανάμεσα στο 380 και το 402 έκαναν μια ακουστική αλυσίδα μέσα στη σιωπή και τη σκοτεινιά. Ήταν αβοήθητοι, έτσι κλεισμένοι μέσα σε τέσσερις τοίχους, κι αυτή ήταν η μόνη μορφή αλληλεγγύης που τους έδενε.
σελ. 134 και εξής, (η εκτέλεση του Μποργκώφ)
σελ.138, βρισκόταν τώρα στην ίδια την πατρίδα του κι όμως γι’ αυτόν είχε γίνει χώρα εχθρική και ο Ιβάνωφ, που κάποτε ήτανε φίλος του, είχε γίνει κι αυτός τώρα ένας εχθρός.
σελ. 143, Εκείνη η συνειδησιακή του τύψη, που ο Ιβάνωφ είχε αποκαλέσει «ηθικοπλαστική έξαρση» δε μπορούσε να εκφραστεί με λογικές φόρμουλες γιατί βρισκότανε στην περιοχή της «πλασματικής αντωνυμίας»
Ο Σατανάς... Διαβάζει Μακιαβέλι, Ιγνάτιο Λογιόλα, Μαρξ και Χέγκελ – είναι ψυχρός και ανήλεος απέναντι στην Ανθρωπότητα, αλλά τούτο οφείλεται σ’ ένα είδος μαθηματικής ευσπλαχνίας.
σελ. 146, ...δεν πρέπει κανείς να αντικρίζει τον κόσμο σαν ένα μεταφυσικό μπορντέλο συγκινήσεων.
σελ. 152, Η αυθαίρετη κυβερνητική εξουσία είναι απεριόριστη και δεν έχει προηγούμενο σ’ όλη την Ιστορία... Στήσαμε τον πιο γιγαντιαίο αστυνομικό μηχανισμό, καταστήσαμε τους καταδότες εθνικό θεσμό... Όλοι νομίζαμε πως θα μπορούσαμε να μεταχειριστούμε την Ιστορία σαν ένα πείραμα Φυσικής. Η διαφορά είναι πως στη Φυσική μπορείς να επαναλάβεις το πείραμα χίλιες φορές, ενώ στην Ιστορία το καθετί γίνεται μια φορά.
σελ. 167, Το φαινόμενο ήταν αποκαρδιωτικό κι όμως έμοιαζε να αντιπροσωπεύει μιαν ιστορική ανάγκη. Αλλοίμονο σ’ εκείνον που έπαιρνε την κωμωδία στα σοβαρά και που έβλεπε μονάχα όσα συνέβαιναν στη σκηνή, παραβλέποντας όσα μαγειρεύονταν στα παρασκήνια....
Αυτό ήταν απλώς θέμα τυπικού, ένα βυζαντινό τελεστικό που είχε διαμορφωθεί από την ανάγκη να ενσταλάζεις κάθε φράση στις μάζες με εκχυδαϊσμούς και ατέλειωτες επαναλήψεις.
σελ. 194, Όποιος αντιμάχεται μια δικτατορία πρέπει να αποδεχτεί τον εμφύλιο πόλεμο σαν πρόσφορο μέσο.
σελ. 207, (η ιστορία με το ρολόι, Γκλέτκιν και Ρουμπάσωφ) ...το πιο εμφανές χαρακτηριστικό του πρωτογονισμού του Γκλέτκιν ήταν η πλήρης έλλειψη χιούμορ ή μάλλον η έλλειψη ελαφρότητας.
σελ. 210, Αλήθεια είναι καθετί που ωφελεί την ανθρωπότητα, ψέμα καθετί που τη βλάπτει.
σελ. 211, Μπορεί κανείς να απαρνηθεί τα παιδικά του χρόνια μα όχι και να τα σβήσει.
σελ. 232, Τα γινόμενα δεν ξεγίνονται μονάχα με τα λόγια.
... Όλοι ήσανε τόσο μπερδεμένοι στο ίδιο τους το παρελθόν, τόσο εγκλωβισμένοι στον ιστό που οι ίδιοι είχαν υφάνει, σύμφωνα με τους κανόνες της δικής τους του περίπλοκης σκέψης και της δικής τους μπλεγμένης ηθικής. Όλοι τους ήσαν ένοχοι, μα όχι για τα αμαρτήματα για τα οποία κατηγορούσανε τους εαυτούς τους...
04Απρ09
1 σχόλιο:
Πραγματικά εξαιρετικό βιβλίο. Αν θέλεις, διάβασε και κάποιες δικές μου σκέψεις
Δημοσίευση σχολίου