συζητήσεις με φίλους, Σάλλυ Ρούνεϋ

Ο δεσμός μπορεί να τέλειωσε, σκέφτηκα,

αλλά το ότι τέλειωσε κάτι είναι τελείως διαφορετικό

από το «δε συνέβη ποτέ»

   Δροσερό, βαθύ και… νεανικό το βιβλίο αυτό, εφόσον σε ύφος καθαρά εξομολογητικό η 21χρονη ηρωίδα και αφηγήτρια Φράνσις ξεδιπλώνει όλο της τον εαυτό, με τις αλήθειες και τις αντιφάσεις του, με τις αδυναμίες και τις μεγαλειώδεις στιγμές, που η συνειδητοποίησή τους οδηγεί σε προσωπική ανέλιξη και ωρίμανση (αυτό το είδος που λένε κάποιοι «μυθιστόρημα ενηλικίωσης»; Ναι, με κάποια επιφύλαξη: δεν είναι παιδί ούτε καν έφηβη –ωστόσο περιπλανιέται συναισθηματικά «χτίζοντας» την δική της αλήθεια πάνω στις αντιφατικές της ροπές). Η αγνή νεανική ψυχή, που με κλειδί μόνο την ειλικρίνεια ψάχνει την ταυτότητά της, δοκιμάζεται στον έρωτα, τη φιλία, την τέχνη και δεν κρύβεται απ’ τον εαυτό της. Η προδοσία, η μοιχεία, τα λάθη, η σωματική αδυναμία, ο χωρισμός αποτελούν την άλλη όψη του νομίσματος στην οποία «σκοντάφτει» η προσωπικότητα που τολμά να ακολουθήσει την καρδιά.  

Οι δυο πρωταγωνίστριες, η Φράνσις και η Μπόμπι, δεν είναι συνηθισμένα  κορίτσια. Η αφηγήτρια είναι ένα πολύ έξυπνο και προικισμένο πλάσμα («παιδί-θαύμα») που σπουδάζει στο Δουβλίνο, με ταλέντο στην ποίηση, που από καπρίτσιο δεν την γράφει αλλά την… απαγγέλλει σε συγκεντρώσεις με τη συμμετοχή και της φίλης της, Μπόμπι (χαιρόμουν που απλώς τα ποιήματα παρουσιάζονταν επάνω σε μια σκηνή και ποτέ δεν εκδίδονταν. Ο ήχος απ’ τα χειροκροτήματα τα έπαιρνε μακριά μ’ έναν αιθέριο τρόπο). Είναι παιδί χωρισμένων γονιών με τελείως παρακμιακό πατέρα (αλκοολικό, παραιτημένο κλπ) και με οικονομικά προβλήματα, ενώ παράλληλα με τις σπουδές κάνει πρακτική σ ένα λογοτεχνικό πρακτορείο.

Με τη Μπόμπι, μια προκλητική κοπέλα που ως μαθήτρια στην τάξη ήταν αντιπαθής και φιγουρατζού (είχε κακή διαγωγή, κάπνιζε, μπορούσε να γίνει σκληρή και αχαλίνωτη με έναν τρόπο που έφερνε σε δύσκολη θέση τους άλλους) την ενώνει από τα σχολικά χρόνια μια βαθιά φιλία που κάποτε ήταν ερωτική, ζουν σχεδόν συνέχεια μαζί και μοιράζονται κάθε πάθος, κάθε σκέψη, κάθε αδυναμία. Μαζί ανακαλύπτουν τον κόσμο αλλά και τους εαυτούς τους (η Μπόμπι πίστευε ότι δεν είχα «αληθινή προσωπικότητα» αλλά τόνισε ότι το εννοούσε σαν φιλοφρόνηση), ενώ ως ασυνήθιστοι χαρακτήρες έχουν ιδιαιτερότητες (απολαυστικές για τον αναγνώστη) αλλά και πολλές αντιθέσεις και διαφορές μεταξύ τους.

Το άμεσο γράψιμο κατάφορτο από συναισθήματα, χιούμορ και φρεσκάδα αντανακλά τον τρόπο με τον οποίο η Φράνσις συνειδητοποιεί τη ζωή, και μέσα από εικόνες και λεπτομέρειες σκηνοθετικές μας μεταφέρει σ’ έναν κόσμο γεμάτο αποχρώσεις, ζωντάνια, όνειρα, έρωτα και πάθη.

Και τα νέα πάθη των νεαρών κοριτσιών αφορούν το ζευγάρι Νικ (ηθοποιός, σιωπηλός και κάπως νωθρός) και Μελίσσα (φωτογράφος, εύθυμη και δυναμική) με τους οποίους γνωρίζονται και συναναστρέφονται στενά. Η Μπόμπι προσκολλάται φανερά στην Μελίσσα δείχνοντας ακόμη και ερωτικό ενδιαφέρον ενώ η Φράνσις γοητεύεται  απ’ τον Νικ, που αν και σαγηνευτικά όμορφος φαίνεται αρκετά παθητικός. Η προσέγγιση των δύο είναι αργή και βασανιστική και το πάθος αρχικά σιγοβράζει μέχρι να φουντώσει σε ερωτικό παραλήρημα. Έτσι, η παρθένα (από ερωτική σχέση με άντρα Φράνσις) ανακαλύπτει ότι είναι αμφιφυλόφιλη (Ναι, είπα. Είμαι κάπως σαν παμφάγο).

Τα έντονα συναισθήματα προκαλούν στην ποιητική ψυχή διάφορες κυκλοθυμικές καταστάσεις, κρίση ταυτότητας(δεν ήμουν αυτή που παρίστανα πως είμαι), σκιές στη σχέση με τη Μπόμπι, ενοχές, ανακατάταξη αξιών (ανέκαθεν περιφρονούσαμε με την Μπόμπι τη σχεδόν λατρευτική επιδίωξη της αρσενικής σωματικής κυριαρχίας). Η δυνατή μα πληγωμένη Μπόμπι μισεί τους άντρες που «μάλλον διαβάζουν άρθρα που έχουν ως τίτλο “ένα παράξενο κόλπο για τέλειους κοιλιακούς” και τους φαίνεται και φυσιολογικό», και «την κοροϊδεύει όποτε έχει ρομαντικά αισθήματα», ενώ η Φράνσις  εσωτερικεύει διάφορες τέτοιου τύπου συγκρούσεις προσπαθώντας να σταθεροποιήσει τον εαυτό της και να ξεκαθαρίσει αυτό που βαθιά αισθάνεται και πιστεύει (σίγουρα δε γινόταν να της πω τι εύρισκα τόσο ελκυστικό πάνω του, το οποίο ήταν ότι τον έλκυαν απλές και συναισθηματικά ψυχρές γυναίκες σαν εμένα).   Όλη αυτή η ενδοσκόπηση προχωρά σε βάθος καθώς προχωρά η σχέση και γίνεται αμοιβαία, οι ερωτικές σκηνές είναι απογειωτικές, λυρικές και… πειστικές (ότι δεν είναι ασκήσεις γυμναστικής), ενώ φυσικά υπάρχουν τα απαραίτητα σκαμπανεβάσματα (ανασφάλειες, αναγκαστικοί χωρισμοί, παρεξηγήσεις, πικρά λόγια που πληγώνουν, μούτρα, ζήλειες, ανεξήγητες απομακρύνσεις κλπ), τόσο, μα τόσο χαρακτηριστικές των έντονων παθών. Ιδιαίτερη χροιά αποδίδεται και με την παράθεση αυτούσιων τσατ, ένας νέος κώδικας η διαδικτυακή επικοινωνία με τους περιορισμούς και τις συμβάσεις της.

Αρχικά βλέπουμε εκ των ένδον πώς διαχειρίζονται και ο ένας και η άλλη το γεγονός ότι ο Νικ είναι παντρεμένος (παρόλο που η Μελίσσα δεν έχει μονοσήμαντη αντίληψη αποκλειστικότητας για τον γάμο, και η ίδια είχε σχέσεις στο παρελθόν ούσα παντρεμένη). Κατά δεύτερον βλέπουμε πώς τα διαχειρίζεται αυτά και η Μελίσσα όταν το μαθαίνει (στέλνει καταπληκτική επιστολή) αλλά και η παράφορη/απρόβλεπτη Μπόμπι (ομοφυλόφιλη) που τρέφει ακόμα αδυναμία στην Φράνσις και με την οποία κάποτε κάποτε μοιράζονται τους προβληματισμούς (Μπορείς ν’ αγαπάς περισσότερους από έναν ανθρώπους, είπε/Ποια η διαφορά από το να έχεις περισσότερους από έναν φίλο; Εσύ είσαι φίλη μου κι έχεις κι άλλους φίλους. Αυτό σημαίνει ότι δεν μ’ εκτιμάς;).

Έπειτα, έχει ενδιαφέρον ότι η Φράνσις γίνεται… σπαστικιά και άδικη, και με τον Νικ αλλά και με την Μπόμπι. Η συναισθηματική της ψυχρότητα, που όπως είδαμε παραπάνω παραδέχεται κι η ίδια) μπορεί να έχει βάσεις στις οικογενειακές της καταβολές, αλλά την καθρεφτίζει στον Νικ, ο οποίος, όπως συνήθως οι άντρες απέναντι στις πολύ «χειραφετημένες» γυναίκες, κάποιες φορές ευνουχίζεται μεταφορικά. Και εκείνος αμφισβητεί κάποιες στιγμές ότι η Φράνσις έχει αισθήματα (δικαιολογημένα), και κάνει πίσω. Ο ένας δοκιμάζει τον άλλον, γίνεται παράφορος, γίνεται άδικος, γίνεται παιδί, αυτοεξευτελίζεται, ταπεινώνεται, συγχωρεί.

Είναι ένα βιβλίο γεμάτο αλήθειες και αντιφάσεις για τις ανθρώπινες σχέσεις, για τη φιλία αλλά κυρίως για τον έρωτα. Το μεγαλείο και τα τρωτά του. Τον έρωτα που απογειώνει, τον έρωτα που λαβώνει, που εκμηδενίζει, που ταπεινώνει, που βγάζει την καλύτερη πλευρά του ανθρώπου, που βγάζει τον πιο ποταπή, και κυρίως, ωθεί τον άνθρωπο να δει τη σκοτεινή και τη φωτεινή πλευρά της σελήνης∙ να καταλάβει και να συνειδητοποιήσει καλύτερα τον εαυτό του.

Χριστίνα Παπαγγελή