Χαμένες ταυτότητες, Ρεζά Γκολαμί

     Ο Ρεζά Γκολαμί  είναι Αφγανός στην καταγωγή, κάτοικος της Ελλάδας από το 2006 και Έλληνας πολίτης από το 2016. Σήμερα είναι 43 χρονών και έχει εστιατόριο στα Εξάρχεια με αφγανική κουζίνα. Στο σύντομο αυτό βιβλίο μάς αφηγείται τη δύσκολη και τεθλασμένη πορεία από μια συνεχή προσφυγιά που ξεκίνησε από τα 8 του χρόνια, μέχρι να μπορέσει να φτιάξει ξανά μια ζωή με αξιοπρέπεια, παγιώνοντας τη διπλή του ταυτότητα: δεν ξεχνά το παρελθόν, αλλά ζει πια και νιώθει ελεύθερος στην Ελλάδα (οι δυο μου ταυτότητες και κουλτούρες φέρνουν αναστάτωση στη ζωή μου, όπως και οι εσωτερικές συγκρούσεις και οι ευθύνες που αναλαμβάνω ύστερα από την ενσωμάτωσή μου στην ελληνική κοινωνία).
     Πρόκειται για μια -ακόμη- συγκλονιστική μαρτυρία∙ για μια τραγική ιστορία με πολύ πόνο και αίμα, από τις χιλιάδες που έζησαν οι συμπατριώτες του στη δύσκολη εποχή της ενηλικίωσής του, στην πολυτάραχη Καμπούλ. Γιατί ο Γκολαμί γεννήθηκε το 1988, την εποχή που έληξε ο σοβιετο-αφγανικός πόλεμος –ουσιαστικά εμφύλιος(1989), ενώ όταν γίνεται 8 χρονών, το 1996, τα σοβιετικά στρατιωτικά στρατεύματα αποχωρούν ενώ οι Ταλιμπάν παίρνουν την εξουσία επιβάλλοντας τον ισλαμικό νόμο, τρομοκρατία και υπακοή

έργο του Αφγανου Hafiz Pakzad 

. 
     Μέσα από την εξιστόρηση του Ρεζά Γκολαμί, έχουμε την ευκαιρία να διατρέξουμε την ιστορία αυτής της χώρας που επιβιώνει χιλιετίες τώρα, και την πολιτική ζωή των τελευταίων χρόνων του 20ου αι. που έφεραν τη χώρα στο σήμερα. Βλέπουμε την θλιβερή φθορά ενός πολιτισμού πολύ αξιόλογου, του οποίου παίρνουμε γεύση από τα λόγια του παππού του∙ λόγια που γράφονται ανεξίτηλα στην παιδική ψυχή, παρόλο που ο παππούς σκοτώνεται μπροστά στα μάτια του, από πύραυλο που άνοιξε… κρατήρα στην αυλή (βομβαρδισμό των Ταλιμπάν που παίρνουν την εξουσία το 1996). Η βία που έχει ήδη ξεκινήσει από το 1994, έρχεται σε χτυπητή αντίθεση με τις εικόνες ειρήνης και ηρεμίας(βλ. χαρταετοί στον ουρανό της Καμπούλ) που θυμάται ο πολύ μικρός σε ηλικία Ρεζά (οι απαγωγές παιδιών είναι καθημερινό φαινόμενο/δεν ξέρεις τι γίνεται; Παίρνουν παιδιά και τα σκοτώνουν, πουλούν τα όργανά τους ή τους «τοποθετούν» ναρκωτικά προκειμένου να τα μεταφέρουν στο Πακιστάν). Η ζωή με τους Ταλιμπάν είναι αβίωτη, η φτώχεια απροσπέλαστη, τα σχολεία μισογκρεμισμένα, κρεμούν στις πλατείες όσους ασχολούνται με την πολιτική. Η πρώτη διέξοδος, στην οποία κατέφυγαν και οι αδερφοί του Ρεζά ήταν το Ιράν αλλά και ο ίδιος στην ηλικία των 8 ετών, μετά τον θάνατο της μητέρας από έλλειψη ξεκινά για το Πακιστάν, όπου θα βρει την αδερφή του.
     Οι εικόνες των βιασμών και των βασανιστηρίων στην «έξοδο» από τη χώρα στοιχειώνουν το μικρό παιδί για πολύ καιρό. Στο Πακιστάν, τον ρόλο του εμψυχωτή στο δύσκολο ξεκίνημα παίζει ένας φωτισμένος δάσκαλος, που αντιλήφθηκε την αγάπη του μικρού για την ιστορία. Όμως κάποια μέρα κι αυτός "εξαφανίστηκε" για λόγους πολιτικούς. Παρόλ’ αυτά, ο μικρός Ρεζά (Ασράφ;) πηγαίνει σχολείο μέχρι τη Δευτέρα γυμνασίου (αποκτώ γνώσεις και ενημερώνομαι για πολιτικά ζητήματα) και δουλεύει μέχρι τα δεκατρία του, στέλνοντας λεφτά στην οικογένεια στην Καμπούλ. Και το Πακιστάν όμως, όπως και το Ιράν αποδεικνύονται επικίνδυνοι τόποι για τους Αφγανούς. Με την εισβολή των αμερικάνων, η ελπίδα επιστρέφει και μαζί της και χιλιάδες Αφγανοί επιστρέφουν στην πατρίδα.
    Όμως τα πράγματα τώρα (2001-3) είναι πολύ αλλιώτικα (ακόμα δεν έχω συνειδητοποιήσει αν είναι καλύτερα ή χειρότερα απ΄ό, τι ήταν πρώτα. Το σίγουρο είναι ότι δεν πέφτουν πια οι βόμβες βροχή). Στην Καμπούλ κυριαρχεί το χρήμα, η διαφθορά κι ο φανατισμός. Η φτώχεια, το μίσος και ο τρόμος και στην πιο καθημερινή εκδήλωση, γιατί το ότι έφυγαν οι Ταλιμπάν ήταν μόνο στα λόγια, στην πράξη δεν έφυγαν όλοι (όχι, δεν έφταιγε μόνο η κυβέρνηση, αλλά ακόμα και η ίδια η κοινωνία, που τα τελευταία χρόνια είχε διαποτιστεί με ακραίες απόψεις).
     Ξανά στην προσφυγιά (15 χρ.), στο Ιράν αυτή τη φορά, στον αδερφό, και τα κουτσοκαταφέρνει πιάνοντας αμέσως δουλειά 12ωρο τη μέρα, μέχρι που συλλαμβάνουν τον αδερφό για να τον απελάσουν (το 2005 οι Ιρανοί διώκουν τους Αφγανούς). Στη συνέχεια, μέσω Τουρκίας όπου επικρατούσε ο φόβος των βασανισμών φεύγουν με φουσκωτό για Ελλάδα (η απελπισία είναι ό, τι χειρότερο υπάρχει σ’ αυτή τη ζωή).
     Στο Κέντρο Κράτησης Παγανής στη Μυτιλήνη, νέες δοκιμασίες περιμένουν τους συνταξιδιώτες. Τα προβλήματα τώρα είναι τα γνωστά: πρώτα πρωτα της επιβίωσης, της άδειας παραμονής («Σε ένα μήνα πίσω στο Αφγανιστάν»), το οικονομικό, το εργασιακό, και βέβαια ο γνωστός ρατσισμός. Όμως η καλή τύχη, η προθυμία και η θετική στάση του Ασράφ/Ρεζά, αλλά κυρίως η πολλή δουλειά, η εξυπνάδα του και η επιμονή του τον βοήθησαν όχι μόνο να μάθει ελληνικά, αλλά να τελειώσει το ελληνικό σχολείο, και να δώσει πανελλαδικές. Η άδεια παραμονής δεν ήταν εύκολο πράγμα (πέντε χρόνια αναμονής), κατάφερε ωστόσο να πάρει την ελληνική υπηκοότητα το 2016 και να δουλεύει ως διερμηνέας σε ΜΚΟ. Σήμερα είναι και πρόεδρος της αφγανικής κοινότητας όπου εκδίδουν και εφημερίδα.
     Το βιβλίο δεν είναι κανένα χορταστικό μυθιστόρημα, δεν έχει «λογεχνική επεξεργασία»∙ είναι μια λιτή μαρτυρία, ενδεικτική της τραγωδίας που περνούν τόσοι και τόσοι πρόσφυγες τα τελευταία χρόνια, μια Οδύσσεια αναζήτησης της χαμένης ταυτότητας, ή μάλλον μιας νέας ταυτότητας.
     Αξίζει να δείτε τον Ρεζά Γκολαμί στο  βίντεο. Είναι ένας γλυκός άνθρωπος, που παρόλες τις πολύ σκληρές συνθήκες από πολύ μικρή ηλικία (δεν έζησα ποτέ σαν παιδί), αποπνέει όχι μόνο δύναμη και αγάπη, αλλά και σοφία.

Χριστίνα Παπαγγελή