Πλήθος από λαογραφικά στοιχεία, όπως η διαμόρφωση των σπιτιών, η κουζίνα και η διατροφή, οι γυρολόγοι επαγγελματίες κλπ, συντελούν στην απόδοση του μικροϊστορικού περιβάλλοντος. Έμφαση δίνεται εξαρχής στο φαγητό. Στη σελίδα 41 παρατίθεται το ενδιαφέρον τετράστιχο: «Μουχαλεμπί και γκιούλ σερμπέτ ο αναστεναγμός σου / και του Χατζή Μπεκίρ λοκούμ ο τρυφερός λαιμός σου. / Ο κάθε λόγος σου γλυκός, σαν ραβανί αφράτος, / και σαν Αιβάν – Σεράι λοκμάς με μέλι μυρωδάτος.» και στη συνέχεια αναφορά στον Κομφούκιο που υποστήριζε ότι η τύχη μας δεν είναι στα χέρια των θεών αλλά εκείνων που μαγειρεύουν την τροφή μας. Στο τέλος του βιβλίου στη σελ. 244 η Λωξάντρα που όλοι τη θεωρούσαν ετοιμοθάνατη τρώει κρυμμένη από την κατσαρόλα τους λαχανοντολμάδες.
Επίσης, τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα παρουσιάζονται αδρά και βοηθούν την τοποθέτηση της μυθοπλασίας μέσα στον ιστορικό χρόνο. Η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου (σελ.80), η σφαγή των Αρμενίων, ο πόλεμος του 1897, (σελ. 150), οι ταραχές των αρχών του 20ου αι. στην Αθήνα, η εκλογική νίκη του Δηλιγιάννη (σελ. 200) και η δολοφονία του, η επανάσταση στο Γουδί (σελ. 219) κ.α. Οι αναφορές σε όλα αυτά δεν είναι τόσες και τέτοιες ώστε να κυριαρχήσει η ιστορία, ή για να μιλάμε για κάποια εκδοχή του ιστορικού μυθιστορήματος.
Το ενδιαφέρον παραμένει στη Λωξάνδρα και το οικογενειακό και ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον της. Αυτό το συνθέτουν η Κλειώ, η Ελεγκάκη, ο Θόδωρος, ο Ταρνανάς, η Σουλτάνα κλπ. Αλλά και ο μπεχτσής (νυχτοφύλακας), ο Αλή, ο Μουσταφά που είναι ο γιουμουρτατζής (αυγουλάς) και άλλους. Παρακολουθούμε τη ζωή της από τα νεαρά της χρόνια στο Μακροχώρι, που βρίσκεται στην παλιά Πόλη, το γάμο της, τη μετακόμιση στο Πέρα όπου «οι δρόμοι ως το πρωί είναι γεμάτοι κόσμο. Εδώ ούτε η νύχτα είναι νύχτα, ούτε η μέρα μέρα». (σελ. 125) και τις νέες πλούσιες γειτονιές της Πόλης, στα Ταταύλα όπου δεν πατούσε το πόδι του Τούρκος και είχε πληθυσμό αμιγή ελληνικό (σελ. 37), τον ερχομό στην Αθήνα για μία περίπου δεκαετία και την επιστροφή στην Πόλη.
Οι περισσότερες σελίδες εξελίσσονται στο αστικό τοπίο της Κωνσταντινούπολης, την εικόνα της οποίας σχηματίζει αβίαστα ο αναγνώστης. («Και πίστευαν πως η Κωνσταντινούπολη πάντα θα μυρίζει ρωμιοσύνη». σελ. 182) Τα σπίτια, οι δρόμοι, ο Βόσπορος και κυρίως τα Θεραπειά, και ο Κεράτιος, οι γειτονιές της, οι εξοχές, το υγρό κλίμα της.
Η ματιά της Ιορδανίδου είναι ψύχραιμη και δε δραματοποιεί τα γεγονότα. Τα πρόσωπα ζωντανεύουν χάρη κυρίως στον προφορικό λόγο και στους διαλόγους όπου ενσωματώνονται χαρακτηριστικές εκφράσεις και λέξεις από την τουρκική γλώσσα. Η καθημερινή συνύπαρξη των δύο λαών δε σκιάζεται από προβλήματα που θα μπορούσαν να οφείλονται στις διαφορές τους όπως η θρησκεία ή η γλώσσα. Μάλιστα ο θρησκευτικός συγκρητισμός είναι χαρακτηριστικός στο επεισόδιο με το αγίασμα της Παναγίας Μπαλουκλιώτισσας, αγαπημένης της Λωξάνδρας.
Η αφελής νοοτροπία της ηρωίδας και η άδολη συμπεριφορά της είναι χαρακτηριστική σε αρκετά σημεία του βιβλίου. Στις σελ. 65-66 με την ιστορία της γάτας της που δε θέλει να τη δώσει, αλλά της την κλέβουν, και κυρίως στις σελ. 201-204, στο επεισόδιο με τον Τούρκο Πρόξενο στην Αθήνα, όπου η Λωξάνδρα συμπεριφέρεται θεωρώντας αυτονόητο ότι ο Τούρκος διπλωμάτης διαβάζει και συμφωνεί με τις αποκαλύψεις της Ακρόπολης για τις αγριότητες του Σουλτάν Χαμίτ. Χρησιμοποιώντας αυτά τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας της Λωξάνδρας σε όλο το βιβλίο η συγγραφέας μας δίνει μία ουσιαστική και διεισδυτική εικόνα για ένα δύσκολο θέμα. Η πραγματικότητα των σχέσεων Ελλήνων και Τούρκων είναι πολυδιάστατη. Η γενική εντύπωση του κακού Τούρκου, («Οι Τούρκοι βέβαια ήτανε τα σκυλιά, αλλά οι Τούρκοι για τη Λωξάντρα ήταν μια έννοια πολύ μπερδεμένη». σελ. 46) ανατρέπεται από τα συγκεκριμένα πρόσωπα, το νερουλά, το σαλεπιτζή κλπ. ("τι είχε να μοιράσει η Λωξάντρα με το φουκαρά τον αυγουλά και με τον έρημο το μπεχτσή;" σελ. 80).
Διάλεξα να ξαναδιαβάσω και να γράψω για το βιβλίο αυτό γιατί, νομίζω ότι, τα καταξιωμένα λογοτεχνικά έργα δεν συζήτιουνται πλέον και χάνονται κάτω από τους τόνους χαρτιού της σύγχρονης βιβλιοπαραγωγής και της διαφήμισής της. Η ευκολία έκδοσης είναι τέτοια που κατέστησε το βιβλίο εμπόρευμα στα ράφια των σούπερ μάρκετ. Χωρίς αυτό να είναι αρνητικό, (ίσως να έχει περισσότερο θετικές συνέπειες) αυξάνει την "υποχρέωσή" μας απέναντι σε σημαντικά έργα της λογοτεχνίας.
(εκπομπή της ΕΡΤ για τη συγγραφέα εδώ)
04Απρ09
13 σχόλια:
Πιστεύεις ότι μπορεί να γίνει ο ιστολογικός χώρος -με την ταχύτητα, την ανάγκη για ανανέωση, την επικαιρότητα ακόμα και στα βιβλία- πεδίο συζήτησης παλαιότερων (κλασικών) βιβλίων;
Είμαι απαισιόδοξος
Πατριάρχης Φώτιος
Η Λωξάντρα ήταν αφορμή να διαβάσω άλλα δύο βιβλία της Μαρίας Ιορδανίδου (Σαν τα τρελά πουλιά-Στου κύκλου τα γυρίσματα)
Ο τρόπος που γράφει η Ιορδανίδου έχει την αμεσότητα που είχαν οι ιστορίες που άκουγα μικρός, με την ίδια αχνή αντίληψη για το χρόνο των ιστορικών γεγονότων, το απόλυτο δέσιμο με το χώρο και τον σαφή διαχωρισμό ανάμεσα στον τουρκικό λαό και την εξουσία.
Απαισιόδοξη γνώση και αισιόδοξη βούληση, στην κατά Γκράμσι συνταγή της επιτυχίας για πολλών ειδών επαναστάσεις, χρήσιμος οδηγός για εγχειρήματα όπως η επαναφορά κλασσικών βιβλίων στη διαδικτυακή καθημερινότητα.
Πατριάρχη Φώτιε, αγαπώ τα καταξιωμένα στο χρόνο βιβλία. Ξεκινώ και ‘γω από μια απαισιοδοξία που διατυπώνεται με το ερώτημα: πόσα βιβλία θα μπορέσω ακόμη να διαβάσω; Έτσι αναλογίζομαι τις, ποσοτικά, «χαμένες ώρες» -μην παρεξηγείς τη φράση- σε φύλλα νέων βιβλίων τη στιγμή που ακόμη δεν έχω διαβάσει «κλασικά» έργα. Ο χρόνος, ως ο καλύτερος κριτής, μας έχει δείξει τι αξίζει. Βέβαια και πρέπει να στηρίζουμε τις νέες προσπάθειες και να διακρίνουμε αυτές που θα μείνουν στο χρόνο...
Σχετικά με το ιστολόγιο, αυτό ακριβώς το χαρακτηριστικό του μας οδήγησε να παραθέτουμε στη δεύτερη δεξιά στήλη τα βιβλία που περιέχει με τους συνδέσμους τους. Παρακολουθούμε όλα τα σχόλια, και των παλαιότερων δημοσιεύσεων, αφού έχουμε ρυθμίσει να προωθούνται στα ι-μέιλ μας. Καλημέρα σου.
Κυπ, συμφωνώ απόλυτα με την κρίση σου «Ο τρόπος που γράφει η Ιορδανίδου έχει την αμεσότητα που είχαν οι ιστορίες που άκουγα μικρός, με την ίδια αχνή αντίληψη για το χρόνο των ιστορικών γεγονότων, το απόλυτο δέσιμο με το χώρο και τον σαφή διαχωρισμό ανάμεσα στον τουρκικό λαό και την εξουσία». Εγώ χάρηκα πολύ του «κύκλου τα γυρίσματα» που όπου να ‘ναι έρχονται... Καληνύχτα σου.
Η Ιορδανίδου και κάθε Ιορδανίδου είναι εν δυνάμει επικίνδυνη για κάθε άποψη που επιχειρεί να φέρει την ιστορία στα μέτρα της κι αυτό γιατί μεταφέρει τη διπλή υπόσταση της νοσταλγίας των προσφύγων για ότι αποχωρίστηκαν.
Σε πείσμα των "εθνικων" αποσιωπήσεων,η νοσταλγία αφορά εκτός από τον τόπο και τον καθημερινό συγχρωτισμό, με το εθνικά Άλλο.
fghttpower, έχεις δίκιο, οι άνθρωποι φτιάχνουν τους τόπους. Συμφωνούμε. Η αυθεντική μαρτυρία για τα γεγονότα, έτσι όπως τα έζησε η συγγραφέας είναι πιο δυνατή από την ακαδημαϊκή τριτοπρόσωπη ιστορία.
Κάτι ακόμα. Τώρα που το σκέφτομαι καλύτερα, η Λωξάντρα είναι χαρακτηριστική περίπτωση απλού ανθρώπου του λαού που έχει στο μυαλό του το στερεότυπο του κακού Άλλου γενικά, αλλά στην πραγματικότητα αναγνωρίζει την καλοσύνη στον συγκεκριμένο Άλλο και με ανάλογη καλοσύνη του συμπεριφέρεται.
Αντίθετα από πολλούς που διακηρύσσουν την εν γένει αλληλεγγύη τους στον Άλλο και σε συγκεκριμένες περιπτώσεις άλλα πράττουν.
Η εν γένει αλληλεγγύη είναι πολλές φορές εξαιρετική μόνο στη θεωρία, ενώ στην πράξη αν δεν έχει εντελώς αντίθετη από την αναμενόμενη, συμπεριφορά,είναι τουλάχιστον δύσκαμπτη.
Αυτή η δυσκαμψία λειτουργεί συχνά και σε βάρος των απόψεων που υποτίθεται πρεσβεύει, αρνούμενη να δεί, ότι οι απλοί άνθρωποι είναι πολύ πιό δεκτικοί από ότι πιστεύουμε, ειδικά όταν δεν τους βομβαρδίζουμε με ιδεολογήματα, αλλά αναδεικνύουμε, καμμιά φορά και με χιούμορ, την κοινή λογική.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα, είναι η επιτυχία που είχε στον κόσμο, ένα σύνθημα που είχε βγάλει, ένας πολύ καλός μου φίλος, μέσα στην οξύτητα της πρώτης περιόδου του Μακεδονικού.
Οι απόγονοι του Μ. Αλεξάνδρου δεν είναι Έλληνες ούτε Σκοπιανοί, είναι νεκροί.
@βιβλιοκαφε
Νομίζω ότι μπορεί και πρέπει να (ξανα)συζητούνται παλιά βιβλία γιατί τα βλέπουμε με μια νέα ματιά έχοντας αποκτήσει περισσότερη αναγνωστική (και όχι μόνο) πείρα. Επιπλέον άτομα σαν και εμένα, νεότερα σε ηλικία και με τεχνοκρατική εκπάίδευση, εχουμε τραγικές ελλείψεις σε κλασικούς συγγραφείς οπότε προσπαθώ παράλληλα με τα νέα βιβλία να διαβάζω και παλαιότερα. Τέτοιες αναρτήσεις με βοηθούν στη "συμπλήρωση κενών"
fghttpower@σχετικά με το πρώτο σου σχόλιο "Η Ιορδανίδου και κάθε Ιορδανίδου είναι εν δυνάμει επικίνδυνη για κάθε άποψη που επιχειρεί να φέρει την ιστορία στα μέτρα της κι αυτό γιατί μεταφέρει τη διπλή υπόσταση της νοσταλγίας των προσφύγων για ότι αποχωρίστηκαν". Ναι, να μεταφέρεις συναίσθημα είναι επικίνδυνο. Δεν το τολμάμε πια, γι αυτό η εποχή μας είναι απονεκρωμένη συναισθηματικά. Όταν κάτι έχει "χρώμα" το κρίνουμε με αυστηρότητα, γιατί δε "μπαίνουμε στο χορό" γιατί αναγκαστικά θα χορέψουμε σ' ένα ρυθμό που η λογική μας το απαγορεύει. Γινόμαστε ταυτόχρονα θεατές και χορευτές, κάπου χάνουμε...
Μα φυσικά παρασύρθηκα αλλά δεν πειράζει..
ας εων@ τα σχόλιά σου πολλές φορές είναι πιο ουσιαστικά από τις παρατηρ΄ησεις στις δημοσιεύσεις, όπως "η Λωξάντρα είναι χαρακτηριστική περίπτωση απλού ανθρώπου του λαού που έχει στο μυαλό του το στερεότυπο του κακού Άλλου γενικά, αλλά στην πραγματικότητα αναγνωρίζει την καλοσύνη στον συγκεκριμένο Άλλο και με ανάλογη καλοσύνη του συμπεριφέρεται", νομίζω είναι η καρδιά του χαρακτήρα της Λωξάντρας και 'ο,τι αντιπροσωπεύει.
Κων/να@ μα φυσικά το "παλιά/νέα" είναι πολύ εξωτερική διάκριση, τα θέματα που θέουν τ βιβλία ρείναι πάντα ανοιχτά κι επίκαιρα
Κωννα (γιατί όχι ολογράφως;) καλώς ήρθες στην κουβέντα. Μπορείς να βοηθήσεις και 'συ φωτίζοντας από την πλευρά σου τα βιβλία. Όπως κάνεις και στο blog σου.
Χριστίνα, ευχαριστώ για την καλή κουβέντα. Τα σχόλια είναι αποτέλεσμα της συζήτησης. Έτσι αποδεικνύεται και πάλι η αξία της συζήτησης...
Καλώς σας βρήκα! Όσο για το όνομα, από τότε που έμαθα να διαβάζω και να γράφω το έγραφα έτσι. Έχει καταλήξει να είναι το σήμα κατατεθέν μου.
...της συζήτησης που αποσαφηνίζει, διερωτάται, προσεγγίζει, διευρύνει, γνωρίζει...
Δημοσίευση σχολίου