Πρόκειται για ένα δίτομο, χορταστικό ιστορικό μυθιστόρημα που μας μεταφέρει στον βασιλικό οίκο των Τιδόρ, την εποχή του Ερρίκου του Η΄[1], για την ακρίβεια από το 1527 μέχρι το 1537, την εποχή που ακόμα είναι παντρεμένος με την (δεύτερη -«νόμιμη»-) γυναίκα του, Άννα Μπολέιν (στη συνέχεια απέκτησε, ως γνωστόν, κι άλλες… τέσσερις συζύγους, πέρα από τις ερωμένες). Δεν αποτελεί δηλαδή
βιογραφία του αδίστακτου βασιλιά ο οποίος πέθανε πολύ αργότερα (το 1547), αλλά εστιάζει στον δαιμόνιο Τόμας Κρόμβελ (προπάππος του μεταγενέστερου, Όλιβερ, από την αδερφή του), που παρά την ταπεινή καταγωγή του (γιος άξεστου σιδερά/πεταλωτή) κατάφερε να κερδίσει την εμπιστοσύνη των αξιωματούχων και να επηρεάσει τη διακυβέρνηση.
Από την Wikipedia[2],[3] μαθαίνουμε ότι ο Τόμας Κρόμγουελ, που ουσιαστικά είναι ο πρωταγωνιστής του βιβλίου, «υπήρξε από τους ισχυρότερους υποστηρικτές της αγγλικής Μεταρρύθμισης», της ισχυροποίησης της αγγλικανικής εκκλησίας[4] και της ανεξαρτησίας της αγγλικής πολιτείας από την ισχύ του Πάπα: «Η Εκκλησία της Αγγλίας παρέμεινε υπό τον έλεγχο του Πάπα της Ρώμης μέχρι το 1534 οπότε ο βασιλιάς της Αγγλίας Ερρίκος Η΄ αποφάσισε τον διαχωρισμό της. Υπήρχαν προγενέστερα θεολογικά κινήματα που επιθυμούσαν τον διαχωρισμό της Εκκλησίας της Αγγλίας από την Καθολική εκκλησία. Τα κινήματα αυτά όμως απέκτησαν πολιτική υποστήριξη όταν ο Ερρίκος θέλησε να ακυρώσει τον γάμο του με την Αικατερίνη της Αραγονίας ώστε να μπορέσει να παντρευτεί την Άννα Μπολέιν. Ο Πάπας Κλήμης Ζ΄ αρνήθηκε να ακυρώσει τον γάμο και έτσι ο Ερρίκος αποφάσισε να αναλάβει την κεφαλή της Εκκλησίας της Αγγλίας. Αφορίστηκε από τον Πάπα Παύλο Γ΄».
Ο Κρόμγουελ διετέλεσε επικεφαλής υπουργός του βασιλιά από το 1532 (την εποχή δηλαδή που ο Ερρίκος παντρεύτηκε μυστικά την αμφισβητούμενη σύζυγο) και… αποκεφαλίστηκε το 1540, όμως εμείς θα παρακολουθήσουμε την πορεία του από το 1527 μέχρι περίπου το 1537, πριν ακόμη ο βασιλιάς αποκεφαλίσει την Άννα Μπολέιν (!).
Παρακολουθούμε δηλαδή με κάθε λεπτομέρεια την ενθρόνιση της Ανν Μπολέιν, την εγκυμοσύνη της και τη γέννηση της Ελισάβετ, που από καπρίτσιο της μοίρας θα γίνει αργότερα η βασίλισσα Ελισάβετ η Α΄, που ανέβηκε στο θρόνο ελλείψει αρχενικού διαδόχου και βασίλεψε 45 χρόνια[5].Έχουν γραφτεί πολλά βιβλία κι έχουν γυριστεί δύο τουλάχιστον ταινίες (1933, 2003) και άπειρα ντοκιμαντέρ με θέμα τον πολυτάραχο βίο και την πολιτεία του δυνάστη, αλλά το ενδιαφέρον στο συγκεκριμένο -βραβευμένο με βραβείο Booker- βιβλίο της Hilary Mantel, δεν είναι τόσο ο Ερρίκος ο Η΄, όσο η μοναδική προσωπικότητα του Κρόμγουελ, ο οποίος έχει μείνει στην ιστορία για τον δύστροπο χαρακτήρα του αλλά και για την ιδιοφυΐα του∙ δευτερευόντως του Τόμας Γούλσι (που ήταν αρχιεπίσκοπος της Υόρκης, καρδινάλιος, παπικός λεγάτος, Λόρδος Καγκελάριος) και του διαδόχου του, Τόμας Μορ. Πάνω απ’ όλα όμως, συναρπάζει τον αναγνώστη η τρέλα της Ιστορίας, μιας εποχής όπου οι κοινωνίες, οι ζωές, οι μοίρες των ανθρώπων εξαρτιόνταν από τα βίτσια των βασιλιάδων (και αναρωτιέται κανείς τι έχει αλλάξει...).
Μία και μόνο σκηνή από τη ζωή του 15χρονου Τόμας στο Πάτνι, στην αρχή του βιβλίου, μας κάνει να καταλάβουμε πολλά για τη διαμόρφωση της τραχιάς αλλά ντόμπρας προσωπικότητάς του: η ανεξέλεγκτη/αλόγιστη έως κτηνώδης βία του πατέρα του, Γουόλτερ, τον αναγκάζει να εγκαταλείψει την οικογένειά του, να διασχίσει τη Μάγχη ∙ μπαίνει στο καράβι και αρχίζει την τυχοδιωκτική του πορεία (θα θυμάται για πάντα αυτή την εικόνα της ανοιχτής θάλασσας που την αντικρίζει για πρώτη φορά: μια γκρίζα, ρυτιδιασμένη απεραντοσύνη –σαν τοπίο από μισοξεχασμένο όνειρο). Από την παραμονή του στα ευρωπαϊκά εδάφη, έχουμε σκόρπιες και σκοτεινές αναφορές, ίσως γιατί και η ίδια η συγγραφέας δεν βρήκε αξιόπιστες πηγές. Σίγουρα ο ήρωάς μας ταξίδεψε στη Γαλλία, την Ιταλία και τις Κάτω Χώρες και συχνή είναι η αναφορά, στην διάρκεια του μυθιστορήματος ότι δούλεψε στην υπηρεσία του Φλωρεντίνου τραπεζίτη Francesco Frescobaldi, ότι αργότερα επισκέφτηκε κορυφαία εμπορικά κέντρα στις Κάτω Χώρες ζώντας ανάμεσα στους Άγγλους εμπόρους, και ανέπτυξε πυκνό δίκτυο επαφών ενώ παράλληλα έμαθε πολλές γλώσσες. Κάποια στιγμή επέστρεψε στην Ιταλία, και είχε επικοινωνία και με υψηλά ιστάμενους στη Ρώμη.
Eκτός από το πρώτο σύντομο κεφάλαιο, το παρελθόν του πρωταγωνιστή επανέρχεται σποραδικά, υπό τύπον αναμνήσεων, για να αναδείξει όμως ένα χαρακτήρα όπου διακρίνεται η ψυχραιμία, η νηφαλιότητα και η δύναμη, μια δύναμη που δεν στηρίζεται στην καταγωγή, αλλά σε μια ιδιότυπη κοινωνική ευαισθησία και ευθύτητα. Θα τον ξαναδούμε στα επόμενα κεφάλαια 40 χρονών πια, δικηγόρο, νομομαθή και κάτοχο ξένων γλωσσών, ως σύμβουλο του καρδινάλιου Τόμας Γούλσι, παντρεμένου με τρία παιδιά και εγκατεστημένο με την οικογένειά του στο Όστιν Φράιαρς[6] του Λονδίνου. Είναι το δεξί χέρι του καρδινάλιου Γούλσι, ο οποίος, ως άνθρωπος της εμπιστοσύνης του Ερρίκου με τη σειρά του λειτουργεί σαν να ήταν πρωθυπουργός μέχρι που πέφτει σε δυσμένεια για την οικονομική του πολιτική, αλλά κυρίως γιατί δεν εγκρίνει την Ανν Μπολέιν ως νόμιμη (δεύτερη)σύζυγο του Ερρίκου Η΄. Άλλωστε ο Πάπας δεν ακυρώνει τον γάμο με την -πρώτη σύζυγο- Αικατερίνη της Αραγονίας (που σημειωτέον είναι θεία του αυτοκράτορα Καρόλου Ε΄, που είχε ήδη γίνει κύριος της Ιταλίας και προετοιμαζόταν να επιτεθεί στη Ρώμη (!!!), και που επηρέαζε τον τότε Πάπα Κλήμη τον Ζ!!!), κι έτσι, η πολιτική λύση της απόσχισης από την εξουσία του Πάπα είναι ήδη στα σκαριά.
Στη συνέχεια ο Τόμας Κρόμγουελ θα ανέβει τα αξιώματα για να γίνει το δεξί χέρι του Ερρίκου (τον οποίο εκτιμά, άλλωστε στα πρώτα χρόνια της βασιλείας του ήταν ήπιος, διαλλακτικός), ενώ η προσωπική του ζωή σκοτεινιάζει καθώς πεθαίνουν η γυναίκα του και τα δυο του παιδιά από τη μάστιγα της εποχής, την πανούκλα.
Μέσα σ ένα τρομερό κυκεώνα από τίτλους, συγγενικές σχέσεις και αξιώματα (δεν είναι τυχαίο ότι στην αρχή του βιβλίου παρατίθενται 4 σελίδες με ονόματα και οικογενειακές σχέσεις, όπως και δυο πίνακες με τα γενεαλογικά δέντρα των Τιδόρ και των Υορκιστών, διεκδικητών του θρόνου), παρακολουθούμε πώς το μέγα πρόβλημα της διαδοχής (δηλ της γέννησης αρσενικού παιδιού) καθόριζε τις μοίρες των ανθρώπων, των κρατών, τη σχέση των εκκλησιών, τη διανομής της εξουσίας και την αναγνώρισή της. Πρόκειται για μια πλούσια και τεκμηριωμένη αναπαράσταση της εποχής όπου συναντάμε πρόσωπα γνωστά από την ιστορία, όπως τον Έρασμο, τον Λούθηρο, τον ζωγράφο Χανς Χολμπάιν[7], τον Φραγκίσκο τον Α΄, τον Κάρολο Ε΄, την Αικατερίνη των Μεδίκων, τους διεκδικητές του θρόνου (Πλανταγενέτες, Πόουλ κλπ που προσπαθούν να αποδείξουν ότι είναι γνήσιοι απόγονοι), τελετάρχες, γραμματείς, εμπόρους, αρχιεπίσκοπους κι επίσκοπους του Καντέρμπουρι, του Γουεστμίνστερ κλπ.
Απ’ όλες αυτές τις προσωπικότητες ξεχωρίζει και διαγράφεται ως χαρακτήρας πρώτα απ’ όλα ο καρδινάλιος/Λόρδος καγκελάριος Γούλσι (ήπιος, μετρημένος, διαλλακτικός, ανθρώπινος), κι αυτός από ταπεινή καταγωγή (γιος κρεατέμπορα). Είναι αξιοπρόσεκτη η σχέση εμπιστοσύνης που χτίζεται ανάμεσα στον Γούλσι και τον Κρόμγουελ, αλλά παρακολουθούμε την σύντομη πορεία του μέχρι που τον Νοέμβριο του 1530 συνελήφθη με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας, όμως πέθανε αιφνιδίως, πριν τον αποσύρουν στο Υορκ.
Η άλλη αξιοπρόσεκτη προσωπικότητα που περιγράφεται ανάγλυφα είναι ο Τόμας Μορ[8] –ο γνωστός νομομαθής, συγγραφέας της «Ουτοπίας», φίλος και θαυμαστής του Έρασμου. Με τον Τόμας Μορ ο Κρόμγουελ είχε συναντηθεί όταν εκείνος ήταν παιδί και βοηθούσε τον θείο του που ήταν μάγειρας στον καρδινάλιο του Λάμπεθ (με την ελπίδα ότι θα περισσέψει και κανένα ψίχουλο για να φάει). Ο Τόμας Μορ, τότε ήταν δεκατεσσάρων χρονών, ένας από τους ευγενείς ακόλουθους του αρχιεπισκόπου που μελετούσαν χοντρούς τόμους με τους δασκάλους της μουσικής και άλλους δασκάλους. Ο Μορ ετοιμάζεται να πάει στην Οξφόρδη, όταν ο επτάχρονος Κρόγουελ μαθαίνει μόνος του να διαβάζει από τις κακογραμμένες παραγγελίες για αλεύρι ή ξερά φασόλια κλπ (για τον Γουόλτερ, αξίζει να διαβάζεις για να έχεις το πλεονέκτημα απέναντι σε αυτούς που δεν ξέρουν, και για τον ίδιο ακριβώς λόγο ίσως πρέπει κανείς να μάθει να γράφει).
Όταν ξανασυναντιούνται πια, το 1527, ο Μορ είναι καγκελάριος του δουκάτου του Λάνκαστερ, φανατικός πολέμιος των αιρετικών (αποκαλεί π.χ. «σκατό» τον Λούθηρο, ότι το «στόμα του είναι ο πρωκτός των ασεβών») και φυσικά είναι η αιτία βασανισμού και εκτέλεσης πολλών απ’ αυτούς (απάντηση Κρόμγουελ σε ερώτημα-παγίδα: Τα αιρετικά βιβλία δεν είναι ακριβώς στον τομέα της ευθύνης μου). Οι άνθρωποι του Μορ διώκουν τον Γουίλιαμ Τιντέιλ[9] και όποιους τον συναναστρέφονται, γενικότερα τους αιρετικούς, τους ψευδοπροφήτες και τους «προδότες», τους κλείνουν στα μπουντρούμια του Πύργου του Λονδίνου μέχρι να αποκηρύξουν τις απόψεις τους και να ζητήσουν μετάνοια δημοσίως. Ο Μορ είναι υπεύθυνος για την σύλληψη και φυλάκιση πολλών «αιρετικών» (μην ξεχνάμε ότι οι αποκεφαλισμοί, ο θάνατος στην πυρά και τα φρικτά βασανιστήρια είναι στην ημερήσια διάταξη, χωρίς υπερβολή) ενώ μέχρι τέλους εξακολουθεί να διατηρεί ένα γλοιώδες δίκτυο στην Ευρώπη, ένα δίκτυο φτιαγμένο από χρήματα.
Η ψυχογράφηση του Μορ είναι αρκετά πειστική και απολαυστική (ο Μορ έχει πάνω του κάτι το πονηρό, του αρέσει να φέρνει τους ανθρώπους σε δύσκολη θέση). Επίσης, αναλυτικά περιγράφεται και η αντιδιαμετρική μεταστροφή της τύχης (δυσμένεια) αλλά και η αξιοθαύμαστα άκαμπτη στάση του στα πιστεύω του (βασικά, ότι ένα κοσμικό πρόσωπο -ο βασιλιάς- δεν μπορεί/πρέπει να είναι η κεφαλή της εκκλησίας, και ότι δεν είναι νόμιμος ο γάμος του Ερρίκου με την Ανν Μπολέιν), ενώ του δίνονται πάρα πολλές ευκαιρίες και πλάγιες διέξοδοι ώστε να σωθεί (πρέπει να βρούμε έναν τρόπο να αλλάξει άποψη χωρίς να ταπεινωθεί). Ο Μορ, όμως, αρνείται πεισματικά να ορκιστεί να συγκατατεθεί στον Νέο Νόμο περί διαδοχής (η εκκωφαντική, εριστική σιωπή του Μορ), παρόλες τις αλλεπάλληλες προσπάθειες των παρατρεχάμενων. Ένας απ’ αυτούς είναι και ο Κρόμγουελ, με τον οποίο εκτυλίσσονται απίστευτα ουσιώδεις διάλογοι, υπό το φάσμα της φρικτής εκτέλεσης που περιμένει τον Μορ[10] (-Από τότε που με έφεραν εδώ προετοιμάζομαι για το θάνατό μου στα χέρια σου -ναι στα δικά σου χέρια- ή στα χέρια του Δημιουργού. Ζητώ μόνο λίγη ηρεμία και σιωπή για να μπορώ να κάνω τις προσευχές μου/-Αυτό που ζητάς είναι να γίνεις μάρτυρας/-Όχι, είμαι αδύναμος όπως όλοι άλλοι οι άνθρωποι/-Δεν έχω καταλάβει ποτέ πού βρίσκεται η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στη θυσία και στην αυτοκτονία/-Βρίσκεται εκεί που τη χάραξε ο Ιησούς Χριστός/-Και δεν σε ενοχλεί που δεν υπάρχει ξεκάθαρος διαχωρισμός;).
Με τον θάνατο του Μορ, ο κύβος για τη μοίρα της Αγγλίας έχει ριφθεί: διαχωρισμός κοσμικής και εκκλησιαστικής εξουσίας, απόσχιση από την Παπική εξουσία (όπου Πάπας έχει στεφθεί ο Φαρνέζε). Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι είναι η τελευταία σκηνή του τελευταίου κεφαλαίου, που τιτλοφορείται «Γουλφ Χολ» -ένας τίτλος που αναφέρεται στο μέλλον (που δεν περιγράφεται στο βιβλίο): μια εποχή έχει κλείσει, η Άνν Μπολέιν αποτελεί ήδη παρελθόν και η Τζέιν Σίμουρ (το νεαρό, σεμνό χλωμό κορίτσι του Σερ Τζον από το Γουλφ Χολ,
κυρία επί των τιμών της Άννας) θα έρθει στο προσκήνιο, θα την λανσάρει ο Κρόμγουελ για βασίλισσα και θα αποτελέσει, όπως γνωρίζουμε την τρίτη σύζυγο[11] του Ερρίκου.
Ένα νέο κεφάλαιο θα ξεκινήσει για την ιστορία της Αγγλίας.
[2] https://en.wikipedia.org/wiki/Thomas_Cromwell
[3] https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CF%8C%CE%BC%CE%B1%CF%82_%CE%9A%CF%81%CF%8C%CE%BC%CE%B3%CE%BF%CF%85%CE%B5%CE%BB?fbclid=IwAR3N7rt5VG2FkjIwgJdJERqLpJkn6pVZP0efqKpmvYp0oPrGYaLQc4cbcGE
[4] https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%BA%CE%BA%CE%BB%CE%B7%CF%83%CE%AF%CE%B1_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%91%CE%B3%CE%B3%CE%BB%CE%AF%CE%B1%CF%82
[5] https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%BB%CE%B9%CF%83%CE%AC%CE%B2%CE%B5%CF%84_%CE%91%CE%84_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%91%CE%B3%CE%B3%CE%BB%CE%AF%CE%B1%CF%82
[6] https://thetudortravelguide.com/2020/06/20/austin-friars-cromwells-city-power-house/
[7] https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A7%CE%B1%CE%BD%CF%82_%CE%A7%CF%8C%CE%BB%CE%BC%CF%80%CE%B1%CF%8A%CE%BD_%CE%BF_%CE%BD%CE%B5%CF%8C%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%BF%CF%82
[8] https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CF%8C%CE%BC%CE%B1%CF%82_%CE%9C%CE%BF%CF%81
[9] https://wol.jw.org/el/wol/d/r11/lp-g/1995848
[10] Την 1 Ιουλίου 1535 δικάστηκε για την παραπάνω άρνησή του και στις 6 Ιουλίου αποκεφαλίστηκε. Η κεφαλή του στήθηκε σε πάσαλο στην γέφυρα του Λονδίνου και παρέμεινε εκεί έναν ολόκληρο μήνα, μέχρι που αποκρεμάστηκε κατόπιν εξαγοράς από την θυγατέρα του. Όλη η Ευρώπη συγκλονίστηκε από την θανάτωσή του, ο Έρασμος τον θρήνησε και τον απεκάλεσε omnium horarum homo (άνθρωπο για όλες τις εποχές) και οι ιστορικοί ανεξαρτήτως δόγματος απέρριψαν την κατηγορία της προδοσίας. Το 1935 ανακηρύχθηκε άγιος της Καθολικής Εκκλησίας.
[11] https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CE%B6%CE%AD%CE%B9%CE%BD_%CE%A3%CE%AF%CE%BC%CE%BF%CF%85%CF%81
04Απρ09
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου