Κυριακή, Μαρτίου 02, 2008

Ο πύργος, Φράντς Κάφκα

ο τρόμος της τέχνης είναι
ότι το όνειρο αποκαλύπτει την πραγματικότητα

Είναι το τέταρτο βιβλίο που διαβάζω, για το οποίο μπορώ να πω ότι ο αναγνώστης –ή τουλάχιστον …εγώ(!) - «παθαίνει» αυτό που παθαίνει κι ο πρωταγωνιστής… Διαβάζοντας το «Μαγικό βουνό» του Τόμας Μαν, ένα αίσθημα ευεξίας παρόμοιας με την ευεξία που ένιωθε ο ήρωας στο σανατόριο των Άλπεων, το διαδέχεται η κόπωση, η εξάντληση· στο τέλος αρρωσταίνεις κι εσύ μαζί με τον ήρωα χάνοντας την εγρήγορση και τη διαύγεια σ’ ένα νοσηρό κυκεώνα. Παρόμοια συναισθήματα διαβάζοντας το «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο» του Προυστ: η υπερευαισθησία του ήρωα, που στην αρχή συναρπάζει, φτάνει σε βαθμό νεύρωσης κι ένιωσα να τρελαίνομαι, όταν έφτασα και σταμάτησα πια στον τρίτο …τόμο! Στο «Κιβώτιο» του Άρη Αλεξάνδρου τα πράγματα ήταν πιο απενεχοποιημένα: ο αναγνώστης –εν πάση περιπτώσει …εγώ - δεν αισθάνεται ότι το πρόβλημα υπάρχει στον ίδιο, αλλά ακολουθεί το παραλήρημα και τις οπτικές του πρωταγωνιστή ως μετεξέλιξη μιας συνείδησης όπου τον οδήγησαν οι έξω συνθήκες, οι παραλογισμοί της ιστορίας.
Έτσι λοιπόν και στον Πύργο, παρακολουθώντας τον Κ. στην επίμονη προσπάθειά του να γίνει δεκτός από τον περίφημο Κλαμ, ένιωσα να εξαντλούμαι μαζί του στις ατέλειωτες, α-νόητες και χωρίς σκοπιμότητα σπείρες γύρω από τον στόχο του. Με κούρασε, με κούρασε, αυτή είναι η … αλήθεια! Κι αναρωτιέμαι αν αυτή ήταν μια από τις προθέσεις αυτού του πολυδιάστατου- γι’ άλλη μια φορά- έργου. Ίσως και να μην το τέλειωνα, αν δεν μου είχε κεντρίσει το ενδιαφέρον η κάπως ελεύθερη μεταφορά σε θεατρικό έργο από τον Μ. Μαρμαρινό (Ποιος είναι ο κ. Κέλερμαν και γιατί λέει όλα αυτά τα βρωμερά πράγματα για μενα;), και συγκεκριμένα έψαχνα ένα σημείο του κειμένου (που δεν το βρήκα, αν και ο Μαρμαρινός διατήρησε πολλά σημεία του κειμένου σχεδόν αυτούσια):
Θα τον δω κάπως αφ’ υψηλού (τον Κλαμ), όπως στέκομαι εδώ πιο ψηλά, και τη στιγμή που θα με δει, αυτή η στιγμή τώρα που διηγούμαι βρίσκεται στο μέλλον, όμως μιλάω γι’ αυτήν σαν να είναι παρελθόν. Όταν θα με έχει δει, όταν θα βλέπω ότι με βλέπει, γίνεται – είδα ότι με είδε τώρα- Ιστορία. Έγινε Ιστορία, μόλις κάποιος δει κάποιον είναι ήδη Ιστορία, υλικό βιογραφίας ενός ανθρώπου, διότι πάντα ένας βλέπει ότι τον βλέπει κάποιος άλλος, όπως τώρα μιλάω γι’ αυτό, υπάρχει όμως μόνο μέσα στον κόσμο των εντυπώσεών μου, έξω απ’ αυτόν δεν υπάρχει κανένας. Ποτέ δεν συναντιέται κανείς με κανέναν. Μόνο στην εντύπωση ενός ανθρώπου που δημιουργεί ένα ελάχιστο Ιστορίας, ένα μόριο βιογραφίας, προβολή του μέλλοντος σ΄ένα παρελθόν. Μέσα στο κεφάλι ενός ανθρώπου ζει όλος ο κόσμος».
Ο περίφημος Κ. (στην αρχή ο Κάφκα έγραφε σε α΄ενικό, στη συνέχεια το άλλαξε, παραπέμποντας ίσως στη «Δίκη») ορίζεται ως «χωρομέτρης» στον Πύργο, όπου καταφτάνει ένα χιονισμένο πρωινό με πόθο να γνωρίσει τον «Κόμη», να φτάσει στο εσωτερικό του Πύργου, «παράφορος και ανυπόκριτος», και «με ακατανίκητη επιθυμία να αναζητήσει καινούριες γνωριμίες, αλλά η κάθε καινούρια γνωριμία έμοιαζε μονάχα να του μεγαλώνει την κούραση». Η προσπάθειά του από ένα σημείο και μετά περιορίζεται στο να προσεγγίσει τον Κλαμ, μια απρόσωπη αρχή σαν υπερβατική θεότητα, την οποία κανένας δεν έχει δει ποτέ, και για την οποία όλοι κάτι λίγο ξέρουν - σαν τον ελέφαντα στο γνωστό πείραμα της ψυχολογίας:
Σελ. 206:
Η φυσιογνωμία του είναι πασίγνωστη στο χωριό, μερικοί τον έχουν δει, όλοι τον έχουν ακουστά, κι έχει σχηματιστεί μια εικόνα για τον Κλαμ που ασφαλώς είναι στις γενικές της γραμμές σωστή. Αλλά μόνο στις βασικές. Στις λεπτομέρειες κυμαίνεται, και πάλι όχι τόσο όσο η πραγματική φυσιογνωμία του Κλαμ. Γιατί λέγεται ότι άλλη φυσιογνωμία έχει όταν έρχεται στο χωριό και άλλη όταν φεύγει· αφού πιει την μπίρα του φαίνεται διαφορετικός απ’ ό, τι ήταν προτού τη πιει, όταν κοιμάται είναι διαφορετικός απ’ ό, τι όταν μιλάει με άλλους και- πράγμα που, στο κάτω κάτω, είναι ευνόητο, στον Πύργο είναι σχεδόν άλλο πρόσωπο. (…) Βέβαια, όλες αυτές οι διαφορές δεν οφείλονται στη μαγεία, εύκολα εξηγούνται· εξαρτώνται από τη διάθεση εκείνου που τον βλέπει, από τον βαθμό της συγκίνησής του, από τις αναρίθμητες διαβαθμίσεις ελπίδας ή απόγνωσης στις οποίες είναι δυνατόν να βρίσκεται όταν βλέπει τον Κλαμ, εξάλλου, βλέπει τον Κλαμ μόνο για μια δυο στιγμές.
Η εικόνα του Κλαμ είναι άπιαστη, ωστόσο η σημασία του καθοριστική:
(σελ. 103) [“What if” το αναφέρει ο Μαρμαρινός]:
Αν δεν ήταν ο Κλαμ, εσείς δε θα ήσαστε δυστυχής και δεν θα καθόσαστε με σταυρωμένα χέρια στον κήπο, αν δεν ήταν ο Κλαμ, ο Χανς δε θα σας έβλεπε καθισμένη εκεί, αν δεν ήσαστε δυστυχής, ένας δειλός νέος σαν τον Χανς ποτέ δεν θα τολμούσε να σας μιλήσει, αν δεν ήταν ο Κλαμ, ο Χανς δε θα σας έβλεπε ποτέ κλαμένη, αν δεν ήταν ο Κλαμ, ο καλός γερο –θειος δε θα σας έβλεπε να κάθεστε μαζί με τον Χανς, αν δεν ήταν ο Κλαμ, εσείς δε θ’ αδιαφορούσατε για το τι σας προσφέρει ακόμα η ζωή, κι έτσι δεν θα παντρευόσαστε ποτέ τον Χανς. Αν δεν προσπαθούσατε να ξεχάσετε δεν θα εντείνατε τόσο τις δυνάμεις σας και δεν θα τα καταφέρνατε τόσο λαμπρά στο ξενοδοχείο, κλπ. κλπ.
Ο Κ. μαθαίνει από πολύ νωρίς ότι στον Πύργο δε χρειάζονται χωρομέτρη, ήταν ένα λάθος η πρόσκλησή του. Παρόλ’ αυτά, εμμένει στις απέλπιδες προσπάθειες να διεισδύσει στο κέντρο, σε αντίστροφη πορεία με τον Κ. της Δίκης που προσπαθεί ν’ αποφύγει την εξουσία. Εκείνος, ένας ξένος, ένας παρείσακτος, ένας ανεπιθύμητος που κυκλοφορεί ανάμεσά μας και δημιουργεί συνέχεια εμπόδια, δείχνει την αποφασιστικότητα το θάρρος και την επιμονή που τον χαρακτήριζε και στη Δίκη:
"Είναι πραγματικά πολύ παράξενο. Σέβομαι απόλυτα αυτό που μου λέτε και θεωρώ ότι έχετε απόλυτο δίκιο που λέτε ότι εσείς γνωρίζετε τα πάντα εδώ. Όμως το ότι γνωρίζετε τα πάντα εδώ έχει κι ένα μειονέκτημα: Φοβάστε. Και ο φόβος παραμορφώνει την εικόνα αυτού που έχετε μπροστά σας".
Οι σπείρες δεν οδηγούν πουθενά. Ο Κ. βυθίζεται όλο και περισσότερο σ’ έναν κόσμο παραλόγου, στον οποίο συνοδεύεται από δυο «βοηθούς»- καρικατούρες που τον στοιχειώνουν και ταυτόχρονα τον διακωμωδούν. Τα βήματα με τα οποία «προχωράει» η υπόθεσή του είναι σχεδόν «σημειωτόν», μέσα από ατέλειωτες γραφειοκρατικές διαδικασίες, (π.χ. στις Υπηρεσίες Ελέγχου οι τοίχοι είναι σκεπασμένοι με φακέλους εγγράφων, που στοιβάζονται ο ένας πάνω στον άλλον, και καθώς κατά σωρούς τα έγγραφα εισέρχονται και εξέρχονται συνεχώς με μεγάλη ταχύτητα, οι φάκελοι ολοένα πέφτουν στο πάτωμα και ακριβώς αυτοί οι αιώνιοι, αδιάκοποι κρότοι αποτελούν το διακριτικό γνώρισμα του γραφείου του Σορτίνι). Σκέτη ποίηση!
και (σελ. 76):
Σ’ έναν τόσο απέραντο διοικητικό μηχανισμό όπως του Κόμητος, συμβαίνει κάποτε η μία υπηρεσία να διατάσσει ετούτο και η άλλη εκείνο. Καμιά δε γνωρίζει τι κάνει η άλλη και μολονότι ο ανώτατος έλεγχος είναι απολύτως επαρκής, ως εκ της φύσεώς του παρεμβαίνει πολύ αργά, κι έτσι κάθε τόσο προκύπτει κάποια μικροσύγχυση.
Μοιάζει Οδύσσεια η περιπλάνηση του Κ., μέσα σε σκηνικά ασφυκτικά, εφιαλτικά, νυχτερινά, σε σπίτια μίζερα, σε λουτρά, πλυσταριά, άδεια σχολεία και στάβλους όπου οι άνθρωποι ή κοιμούνται ή είναι άρρωστοι, ή νυστάζουν, ή ο ίδιος είναι εξουθενωμένος. Η περίπτωση του Βαρνάβα, αγγελιοφόρου που μοναδική του αποστολή ήταν να παραδώσει κάποτε μια επιστολή στον Κ. περιγράφεται χαρακτηριστικά, θυμίζοντας θέατρο του παραλόγου (σελ. 212: Μιλάει στον Κλαμ, είναι όμως ο Κλαμ; Μήπως είναι κανένας που μοιάζει στον Κλαμ; (…)Έτσι ο κόσμος καλλιεργεί ο ίδιος το μπέρδεμά του).
Απίστευτα νυσταγμένος είναι ο Κ. στο σημείο που φτάνει πιο κοντά στον στόχο του (τίποτα σπουδαίο, όχι καν στον Κλαμ), κι όλο και περισσότερο εξουθενωμένος καθώς προχωράει στη σπειροειδή του αναζήτηση (υφίσταται και δυο νυχτερινές ανακρίσεις). Το έργο δεν τελείωσε, αλλά , απ’ ό, τι ο ίδιος ο Κάφκα ανέφερε στον Μπροντ, ο Κ. θα πέθαινε από εξάνληση τη μέρα που θα του ανακοινωνόταν ότι πλέον μπορεί να ζει και να εργάζεται μόνιμα στο χωριό…
Δε θεωρώ σκόπιμο ν’ αναζητά κανείς αλληγορικές σχέσεις στην τέχνη του παράλογου. Οι εικόνες μιλούν μόνες τους. Αυτό που δυσκολεύεται κανείς να επισημάνει είναι μια γεύση «πνευματικής ελευθερίας» που χαρακτηρίζει τον Κ. και στη Δίκη και στον Πύργο, αλλά εντοπίζεται πρώιμα, όχι στο τέλος όπου ο ήρωας φαίνεται να νικιέται πια από δυνάμεις υπεράνω των δικών του. Αντιγράφω από τη σελίδα 129:
Σαν να ήταν τώρα στ’ αλήθεια πιο ελεύθερος από κάθε άλλη φορά, μπορούσε να περιμένει εδώ όσο ήθελε σε τούτο το μέρος, που συνήθως του ήταν απαγορευμένο και είχε κερδίσει μια τέτοια ελευθερία, που σχεδόν άλλος κανείς δεν την είχε κερδίσει και σαν κανείς να μην τολμούσε να τον αγγίξει πια ή να τον διώξουν ή έστω να του μιλήσει· αλλά – κι αυτή η πεποίθηση ήταν εξίσου ισχυρή όσο και η άλλη- σαν να μην υπήρχε ταυτόχρονα τίποτα πιο παράλογο, τίποτα πιο απελπισμένο απ’ αυτήν την ελευθερία, αυτήν την αναμονή, αυτό το απαραβίαστο.
Χριστίνα Παπαγγελή

13 σχόλια:

ναυτίλος είπε...

Θαυμάσια παρουσίαση για ένα βιβλίο που ακόμη δεν έχω αγγίξει.Υπάρχουν κάποια βιβλία στη βιβλιοθήκη μου που αισθάνομαι ότι ακόμα δεν είμαι "έτοιμος" γι' αυτά .Ένα από αυτά είναι κι ο Πύργος.Τον έχω σε δυο μεταφράσεις (σε ποια το διάβασες εσύ ;) και στο πρωτότυπο ,και περιμένω ...Το εξαιρετικό σου κείμενο μου έδωσε άλλη μια ώθηση για να το αρχίσω .Διαβάζοντας δύο φορές την "Δίκη" στη συνέχεια την
"Μεταμόρφωση" αλλά και πολλά διηγήματά του είχα την αίσθηση ότι μυούμαι σε ένα άλλο είδος "λόγου" διαφορετικού απ' αυτό που ονομάζουμε λογοτεχνία.

Θερσίτης είπε...

Είναι αλήθεια πως ζητά πολλά από τον αναγνώστη του ο Κάφκα -τουλάχιστον των τριών έργων, πλην της Αμερικής. Όμως είναι μια εξαιρετική εμπειρία, μια μυσταγωγία στο διαφορετικό.
Για τα συναισθήματα που σου γέννησαν τα τέσσερα βιβλία ας πω πως ο Μαν, που τον διάβασα ολόκληρο με τη σειρά συγγραφής κάθε έργου, μου έδωσε μια στέρεη εικόνα και γνώση της ανάπτυξης της γερμανικής αστικής τάξης και της κουλτούρας της. Πολύτιμη σπουδή, ανεκτίμητη.
Το Κιβώτιο μού έδειξε τον παραλογισμό της δογματικής τυφλότητας.

λεξεις και αναγνωσεις είπε...

@ναυτίλε, σ' ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια, αν και πάντα νιώθει κανείς ότι κάτι αφήνει απ' έξω, όταν πρόκειται για πολύπλευρο έργο. Ήδη, καθώς το ξεφύλλιζα για να εντοπίσω τ' αποσπάσματα που είχα επιλέξει, έβλεπα εκ των υστέρων "πράγματα" που δεν είχα προσέξει με την πρώτη ανάγνωση!Τον "Πύργο" τον διάβασα από τη μετάφραση του Αλ. Κοτζιά, νομίζω είναι κι ο πιο γνωστός μεταφραστής του Κάφκα. Ο Μαρμαρινός πάντως αξιοποίησε τη μετάφραση των Κ. Προκοπίου και Βασ. Τομανά. Σε κάποια σημεία που έτυχε να συγκρίνω, μου άρεσε μάλλον περισσότερο.
@Θερσίτη, δεν ξέρω πόσο μπορεί ν' αγγίζει τον Έλληνα η ανάπτυξη της γερμανικής αστικής τάξης και της κουλτούρας της...

Ανώνυμος είπε...

@ Χριστίνα. Εξαιρετική παρουσίαση και διεισδυτική οπτική.
"αν και πάντα νιώθει κανείς ότι κάτι αφήνει απ' έξω" μα το ζήτημα δεν είναι να "υπερκαλύψεις" το βιβλίο. Εγώ, ας πούμε, αυτές τις μέρες δίνω περιεχόμενο και αντιλαμβάνομαι τον Πύργο ως ΥΠΕΠΘ!
και βεβαίως στην τρίτη ανάγνωση καθένας ανακαλύπτει πράγματα που δε πρόσεξε στη δεύτερή κ.ο.κ. Αυτό είναι που δίνει ένα βιβλίο θέση στη βιβλιοθήκη. Το ξαναανοίγουμε.
Συγχαρητήρια και πάλι για την προσέγγιση του Πύργου...

gyristroula2 είπε...

Χριστίνα, σε συγχαίρω που είχες την τόλμη να πεις δεν κατάλαβα τον Κάφκα, δεν άντεξα το Μαγικό Βουνό, χάθηκα στον Προυστ!
Τα έχω νιώσει όλα αυτά, αλλά μέχρι μια ηλικία, δεν τολμούσα να το πω ούτε στους φίλους αυτό.
Τώρα πια, "απενοχοποιήθηκα", δεν είναι ανάγκη να μπορούμε να τα πλησιάσουμε όλα, επειδή έχουμε μια καλή σχέση με το διάβασμα. Κι όπως σωστά είπε ο ναυτίλος, υπάρχει εποχή κατάλληλη για κάθε τι.
Η κλασική λογοτεχνία όμως, τα μεγάλα έργα, δεν είναι μόνο τέρψη ή δεν είναι καν αυτό, είναι άσκηση, πνευματικός μόχθος, αναρρίχηση σε δύσκολα μονοπάτια.
Η εποχή μας μας έμαθε το εύκολο και γρήγορο. Το καλοκαίρι που αποφάσισα να διαβάσω το Μαγικό Βουνό, είχα και καμιά δεκαριά τουλάχιστον άλλα βιβλιαράκια πολύ πιο εύπεπτα για...ορεκτικό και...αναψυκτικό και παρ' όλα αυτά είδα κι έπαθα να τον βγάλω, ούτε εξετάσεις να έδινα.
Πώς αλλιώς όμως, αφού ο λόγος συμπυκνώνει το στοχασμό, τις ιδέες, τον ψυχικό κόσμο σε βαθμό...ανυπόφορο για ένα μέσο νου. Θέλει ρέγουλα αυτή η λογοτεχνία. Όταν γράφονταν αυτά, έβγαιναν 10 βιβλία το χρόνο, είχες την άνεση να τα διαβάσεις, να τα σκεφθείς, να τα συζητήσεις. Τώρα και η λογοτεχνία είναι φαστ φουντ.

Χριστίνα Παπαγγελή είπε...

Επειδή θεωρώ πολύ ενδιαφέροντα τα στοιχεία της δημοσίευσης του Ναυτίλου σχετικά με τον Κάφκα και τον Πύργο, καθώς και τα σχόλια που ακολουθούν, πααπέμπω στη σχετική ηλεκτρονική διεύθυνση: http://alexis-chryssanthie.blogspot.com/2009/04/1.html

Ανώνυμος είπε...

Συμφωνώ με το Θερσίτη:
Ο Κάφκα είναι μια μυσταγωγία στο διαφορετικό.(Τι ωραία έκφραση!)

Για το κάθε βιβλίο έρχεται η ώρα που είσαι έτοιμος γι' αυτό.
Μέχρι που έρχεται η στιγμή που δεν έχεις χρόνο παρά μόνο για εξαιρετικά βιβλία. Τα υπόλοιπα που διάβασες ήταν μόνο για να βγεις στο δρόμο για το ταξίδι...

κ.κ.

Unknown είπε...

Διαφωνώ! Πια Μυσταγωγία;; τα λόγια σας αυτά συνεχίζουν κ ντινουν με το πέπλο της αυθεντιας έναν συγγραφέα που κάθε λίγο παθενε νευρικό κλωνισμο... Έχω εκνευριστεί γιατί έχασα στον πύργο τόσο χρόνο κι δεν πείρα τπτ μόνο κάποιους γελοιους συμβολισμούς γύρω από μια πλοκή που μόνο ένας παραφρων θα έγραφε για να θίξει την ασυμαντοτιτα του ανθρώπου κτλ κτλ Φτάνει υπάρχουν πολλοί Ανώτεροι συγγραφείς από τον κάφκα που γράφουν για τέτοια θέματα με μαεστρία. Επίδοξοι αναγνώστες μν χάσετε τον χρόνο σας με τον πύργο

Unknown είπε...

Πια Μυσταγωγία;;; ο χρόνος που έχασα για να διαβάσω τον πύργο και να μν πάρω τπτ πάρα μόνο κάποιους παιδικούς συμβολισμούς και μια πλοκή που μόνο κάποιος παραφρων θα έγραφε με έχουν εκνευρίσει. Επίδοξοι αναγνώστες του πύργου μακριά μν χάσετε τον χρόνο σας υπάρχουν πολλοί Ανώτεροι συγγραφείς που καταπιανοντε με τέτοιου είδους θέματα

Μ.Ω είπε...

Δε νομίζω κανένα βιβλίο πέραν του Πύργου, να κατάφερε να μου μεταδώσει τόσο έντονα συναισθήματα! Όχι απαραιτήτως όμορφα αλλά σίγουρα συγκλονιστικα. Είναι η δεύτερη φορά που το διαβάζω κ το λατρεύω

Ανώνυμος είπε...

Τι ακριβώς σας ενθουσίασε σε αυτό το βιβλίο δεν καταλαβαίνω!Ο συγγραφέας βεβαίως καταφέρνει να μας περάσει το συναίσθημα ασφυξίας που νιώθει και ο ήρωας του.Τελειώνοντας μάλιστα το βιβλίο νιώθεις το ίδιο εξουθενωμένος με τον Κ.. Νιώθεις οτι όπως ακριβώς ο αγώνας του Κ. ενάντια στον κρατικό μηχανισμό είναι χωρίς νόημα και ουσία, έτσι και ο αγώνας ο δικός σου να διαβάσεις ως το τέλος τον παραλληρηματικό λόγο του Κάφκα ήταν χάσιμο χρόνου.Λάτρεψα τη μεταμόρφωση, αλλά ο Πύργος ηταν απλά μύηση στα βάθη της κατάθλιψης, που προφανώς ο ίδιος συγγραφέας βίωνε.Βέβαια γούστα είναι αυτά, αλλά έχω κουραστεί να αντιμετωπίζονται συγκεκριμένοι συγγραφείς σαν αυθεντίες.Ναι ο Κάφκα έχει γράψει μεγάλα έργα, αυτο όμως δεν σημαίνει πως ό,τι εχει γράψει είναι ωραίο.

Boo είπε...

Τι ακριβώς σας ενθουσίασε σε αυτό το βιβλίο δεν καταλαβαίνω!Ο συγγραφέας βεβαίως καταφέρνει να μας περάσει το συναίσθημα ασφυξίας που νιώθει και ο ήρωας του.Τελειώνοντας μάλιστα το βιβλίο νιώθεις το ίδιο εξουθενωμένος με τον Κ.. Νιώθεις οτι όπως ακριβώς ο αγώνας του Κ. ενάντια στον κρατικό μηχανισμό είναι χωρίς νόημα και ουσία, έτσι και ο αγώνας ο δικός σου να διαβάσεις ως το τέλος τον παραλληρηματικό λόγο του Κάφκα ήταν χάσιμο χρόνου.Λάτρεψα τη μεταμόρφωση, αλλά ο Πύργος ηταν απλά μύηση στα βάθη της κατάθλιψης, που προφανώς ο ίδιος συγγραφέας βίωνε.Βέβαια γούστα είναι αυτά, αλλά έχω κουραστεί να αντιμετωπίζονται συγκεκριμένοι συγγραφείς σαν αυθεντίες.Ναι ο Κάφκα έχει γράψει μεγάλα έργα, αυτο όμως δεν σημαίνει πως ό,τι εχει γράψει είναι ωραίο.

Χριστίνα Παπαγγελή είπε...

Αγαπητέ Boo, μάλλον δε διάβασες την ανάρτησή μου προσεκτικά γιατί κάθε άλλο παρά ενθουσιασμό εκφράζει. Τα στοιχεία που επισημαίνεις (κούραση, παραλήρημα κλπ) επισημαίνονται ξεκάθαρα, γράφω μάλιστα ότι αν δεν είχα δει την παράσταση θα είχα παρατήσσει το βιβλίο. Βέβαια δεν είμαι τόσο απορριπτική όσο εσύ.