Αχμές, ο γιος του φεγγαριού, Τεύκρος Μιχαηλίδης

Τι είναι καλύτερο, αναρωτήθηκε,
να μπορείς ν’ ανέβεις την πυραμίδα και να μην ξέρεις να τη μετρήσεις
ή να ξέρεις να τη μετρήσεις και να μη μπορείς ν’ ανέβεις;

Το πρώτο μαθηματικό κείμενο που συνόψιζε τις μέχρι τότε γνώσεις των ανθρώπων στα μαθηματικά, γραμμένο σε πάπυρο τον 16ο περίπου αι. π.Χ. από τον αρχιερέα του ναού του Φθα Αχμές, φαίνεται να αποτέλεσε την πηγή έμπνευσης του Τεύκρου Μιχαηλίδη αυτή τη φορά, που μας είχε εντυπωσιάσει πριν από λίγα χρόνια με τα Πυθαγόρεια εγκλήματα. Αν και στο εσώφυλλο το βιβλίο «Πυθαγόρεια εγκλήματα» χαρακτηρίζεται ως αστυνομικό-ιστορικό μυθιστόρημα με φόντο τα μαθηματικά, ο ίδιος ο συγγραφέας- και καλώς πράττει- απαρνιέται οποιαδήποτε «ταμπέλα» για το καινούριο του βιβλίο, λέγοντας στον επίλογο: "δεν ξέρω αν θα χαρακτηριστεί «ιστορικό μυθιστόρημα», μαθηματική λογοτεχνία», "μυθιστορηματική βιογραφία" ή οτιδήποτε άλλο. Δική μου πάντως πρόθεση ήταν μελετώντας τον πάπυρο του Αχμές να συνθέσω με τη φαντασία μου μια πιθανή εκδοχή της ζωής του συγγραφέα του".
Η πρόθεση ωστόσο αυτή του συγγραφέα να γράψει μια βιογραφία είναι ξεκάθαρη, κι έτσι βλέπουμε ότι το βιβλίο κινείται σ’ ένα πλαίσιο ιστορικό/ηθογραφικό, βλέπουμε να ζωντανεύει μέσα από τις σελίδες η αιγυπτιακή κοινωνία του 16ου αι. π. Χ. με όλες τις λεπτομέρειες που είναι γνωστές από την ιστορία- πολλές φορές καταγράφονται ήθη και συνήθειες της εποχής χωρίς να είναι αναγκαία σε κάποια «πλοκή»- αλλά με κεντρικό άξονα πάντα τη ζωή του Αχμές.
Πρόκειται για ιστορικό πρόσωπο που υπήρξε ως γραφέας, και συνέταξε όντως έναν πάπυρο με 84 λυμένα προβλήματα (απ’ όσο είμαι σε θέση να γνωρίζω, η ιστορία που αφηγήθηκα δεν περιέχει καμιά ψευδή πρόταση, γράφει ο συγγραφέας στο επίμετρο, διευκρινίζοντας ότι δεν υπάρχουν μόνο αληθείς ή ψευδείς προτάσεις, αλλά πως ανάμεσά τους υπάρχουν μια, δυο, καμιά φορά και άπειρες άλλες τιμές αληθείας). Ο πάπυρος αυτός, του οποίου το μεγαλύτερο μέρος βρίσκεται σήμερα στο βρετανικό μουσείο, ονομάστηκε «Μαθηματικός Πάπυρος του Ριντ» από τον Βρετανό Αιγυπτιολόγο Χένρι Ρηντ που τον διέσωσε μετά το 1830 περίπου (παρακολουθούμε παράλληλα, σε μικρά κεφάλαια την ιστορία του πώς έφτασε ο πάπυροε ως τις μέρες μας).
Ο Αχμές ανατράφηκε από θετούς γονείς που τον βρήκαν έκθετο στο Νείλο (πράγμα σύνηθες να αφήνουν σ’ ένα καλάθι τα ανεπιθύμητα παιδιά), ξεχώρισε από μικρό παιδί για τον ορθολογισμό –την αμφισβήτηση της πλούσιας μυθικής παράδοσης των αιγυπτίων- και τη μαθηματική του ευφυΐα (ο Μιχαηλίδης βρίσκει ευκαιρία να μας αναδείξει πτυχές της μαθηματικής σκέψης της εποχής και της αιγυπτιακής σημειογραφίας) και κατάφερε να γίνει Μεγάλος Αρχιερέας στο ναό του Φθα, υπεύθυνος της συντήρησης και της αντιγραφής και διάδοσης των παλαιών παπύρων που περικλείουν όλη την αρχαία σοφία.
Αυτά όλα συμβαίνουν στο τέλος της περιόδου των Υκσώς και στην αρχή του Νέου Βασιλείου (κάποιες ιστορικές λεπτομέρειες αναφέρονται στον εν λόγω πάπυρο) , για την ακρίβεια την εποχή που εκδιώκονται οι Υκσώς (αυτή είναι ελληνική ονομασία, στα αιγυπτιακά καταγράφονται ως «Χεκάου Κασούτ»). Ο συγγραφέας, ζωντανεύει με έντεχνο τρόπο την μεταβατική αυτή περίοδο και, όπως είναι φανερό αλλά όπως λέει και ο ίδιος, σεβάστηκε όσο μπορούσε τα ιστορικά στοιχεία παραθέτοντας στο τέλος πολλές πηγές, γλωσσάρι και βιβλιογραφία. Όποια στοιχεία είναι μυθοπλασία, βασίζονται στη λογική ότι «θα μπορούσε να είναι έτσι». Μόνη υπερβολή, κατά τη γνώμη μου, η αποκάλυψη –με βάση σημάδια στα χέρια- ότι ο Αχμές ήταν τελικά νόθος γιος του Φαραώ που τον έκανε αρχιερέα, του Α Ούσερ Ρε.
Είναι πάντως συναρπαστικά όλα αυτά τα στοιχεία για κάποιον που ενδιαφέρεται για την αιγυπτιακή κοινωνία αλλά και για τα πρώτα βήματα της μαθηματικής σκέψης.

Χριστίνα Παπαγγελή