Χορεύουν οι ελέφαντες, Σοφία Νικολαΐδου

Δεν ήταν άμεση επιλογή μου το βιβλίο αυτό, αλλά αποδέχτηκα με χαρά την πρόταση της Λέσχης ανάγνωσης Δράμας, πρώτα πρώτα για να ξαναφρεσκάρω την «υπόθεση Πολκ» που είναι πια ξεχασμένη, και δεύτερον γιατί ένα μέρος της πλοκής αφορά τη σχολική ζωή του 2010. Και γω λοιπόν, όπως γράφει και η anagnostria, το αγόρασα γιατί δεν μπορώ να αντισταθώ σε κανένα βιβλίο που έχει να κάνει με σχολείο και μαθητές…

Είναι γνωστή η υπόθεση του Αμερικανού δημοσιογράφου Πολκ[1], ανταποκριτή του CBS,  που βρέθηκε δολοφονημένος τον Μάη του 1948 λίγο μετά το αίτημά του να πάρει συνέντευξη από τον αρχηγό του Δημοκρατικού Στρατού της Ελλάδας, τον καπετάνιο Μάρκο Βαφειάδη... Το ελληνικό κράτος δεν δίστασε να ενοχοποιήσει και να καταδικάσει τον αθώο δημοσιογράφο Γρηγόρη Στακτόπουλο[2] (με πλαστογραφημένα έγγραφα και συνεργούς δυο στελέχη του ΚΚΕ εκ των οποίων ο ένας είχε ήδη σκοτωθεί κι ο άλλος βρισκόταν εκτός Θεσσαλονίκης!!!),  προκειμένου να καλύψει τις ευθύνες των δεξιών παρακρατικών κύκλων, που ήθελαν να εμποδίσουν τον Αμερικανό δημοσιογράφο να δώσει φωνή στην αριστερά του εμφυλίου, και μάλιστα από ένα μεγάλο αμερικανικό μέσον. Εδώ κολλάει και ο τίτλος «Χορεύουν οι ελέφαντες» που παραπέμπει στην παροιμία «Χορεύουν οι ελέφαντες και την πληρώνουν τα μυρμήγκια»…

Η τραγική αυτή σελίδα της Ιστορίας παρουσιάζεται με αλλαγμένα ονόματα, προκειμένου -προφανώς-  να διασωθεί κάποιο είδος αντικειμενικότητας, ενώ ζωντανεύει το βιωματικό/μυθιστορηματικό στοιχείο μέσα από διαφορετικές οπτικές γωνίες (παραθέτουν «μαρτυρίες»: η γυναίκα του δολοφονημένου δημοσιογράφου, ο διευθυντής της ασφάλειας, η μητέρα του καταδικασμένου Στακτόπουλου (Μανόλης Γκρής στο βιβλίο), ο καθηγητής αγγλικών του κ.α.). Η «κοινή γνώμη», η κυρίαρχη δηλαδή άποψη που επικράτησε από την γενικότερη ενημέρωση αποδίδεται σε κεφάλαια που επιγράφονται «οι άλλοι κρίνουν».

Αντίστοιχα, και στο δεύτερο χρονικό επίπεδο, αυτό του 2010-11, έχουμε διαφορετικές φωνές ενώ το κύριο πρόσωπο φαίνεται να είναι ο μαθητής της Γ΄ Λυκείου Μηνάς, γιος δημοσιογράφου. Ο Μηνάς έχει ξεχωριστή προσωπικότητα, αγαπάει τη γνώση αλλά όχι τη σχολική γνώση κι έρχεται σε σύγκρουση με το οικογενειακό περιβάλλον (ιδιαίτερα τη συμβατική και προστατευτική μητέρα του) όταν ανακοινώνει την απόφασή του να μην δώσει πανελλήνιες. Ο ευφυής και ξεχωριστός καθηγητής του Σιουκούρογλου (ήρωας και στο «Απόψε δεν έχουμε φίλους») με πρωτοποριακές μεθόδους και πολύ αγαπητός στους μαθητές, αναλαμβάνει, μετά την παρέμβαση φυσικά της μάνας, να αναθέσει στον Μηνά μια εργασία που θα αντικαταστήσει την εξέταση. Κι αυτή η εργασία δεν είναι άλλη από την ανίχνευση της υπόθεσης Πολκ! Στο χρονικό αυτό επίπεδο ζωντανεύει η εκπαιδευτική κοινότητα με τη μιζέρια της, τις εκπλήξεις της, τους έρωτες, τα προβλήματά της, ενώ παρακολουθούμε απολαυστικούς διαλόγους με χαρακτηριστικούς τύπους στους διαδρόμους των σχολείων, πάνω απ’ όλα όμως τον διορατικό και αντισυμβατικό Σιουκούρογλου.

Δεν είναι άσχημη η βασική σύλληψη, εφόσον  επιτρέπει μάλιστα να «ξαναγραφτεί η ιστορία από τη σκοπιά του άμεσου παρόντος, και να φανεί η σχετικότητα της Ιστορίας (με κεφαλαίο), οι πολλές εκδοχές, οι πολλαπλές ερμηνείες. Μιλώντας από την πλευρά του αναγνώστη όμως, δεν έβλεπα την ώρα να τελειώσουν τα κεφάλαια του πρώτου χρονικού επιπέδου (Πολκ), όπου τα πράγματα εξ ανάγκης ήταν πεπερασμένα και γνωστά, και να φτάσω στα κεφάλαια που αναφέρονται στη σχολική πραγματικότητα, με τις τόσες αντιθέσεις της, που, επίσης, μου είναι γνώριμη και αγαπητή. Όσο αφορά το πρώτο επίπεδο, παρόλο που αναγνωρίζω τη δυσκολία να αναφερθεί κανείς σ’ ένα πραγματικό γεγονός για το οποίο μάλιστα υπάρχουν θολές πηγές, δεν μπορώ να μη φέρω στο νου μου την αντίστοιχη απόπειρα του Θ. Κοροβίνη, που καταπιάστηκε με τον Αριστείδη Παγκρατίδη (Δράκο της Θεσσαλονίκης) δίνοντας το αριστουργηματικό «Ο γύρος του θανάτου»,   ακολουθώντας μάλιστα την ίδια τεχνική των πολλών αφηγητών. 

 Αντιγράφοντας λοιπόν πάλι την anagnostria, θα πω ότι το βιβλίο δε μ’ ενθουσίασε, αντίθετα μάλλον με απογοήτευσε κι αυτό βασικά λόγω του τρόπου γραφής. Με κούρασε ο υπερβολικός κατακερματισμός του θέματος (πολλά, πολύ μικρά κεφάλαια όπου το «εγώ» κάθε φορά μιλά κάπως προβλέψιμα), ενώ το ύφος σε όλους τους αφηγητές είναι ολόιδιο, ελαφρώς εξυπνακίστικο, με πολλά σχόλια, επίθετα  και γενικεύσεις, «σοφές κουβέντες»˙ ρηχό, θα έλεγα «δημοσιογραφικό», πιασάρικο. Οι συμπτώσεις επίσης παραήταν υπερβολικές (η γιαγιά του Μηνά ήξερε τον δικαστή και μάλιστα ήταν αντικείμενο πόθου του, ενώ ο πατέρας του Μηνά, δημοσιογράφος κι αυτός είχε κρατήσει αρχείο)! Θα σημειώσω τέλος και κάτι μικρό και ασήμαντο ως αστοχία, το όνομα «Γκρής» (ο Γκρής του Γκρή, αν έχετε απορία) στη θέση του πραγματικού «Στακτόπουλου», αναφωνώντας «Πού το βρήκε, ρε παιδάκι μου»!

Χριστίνα Παπαγγελή

Υ.Γ. Παραθέτω και την αξιόλογη ανάγνωση του Βασίλη Διακοβασίλη, που εστίασε και στα ερωτήματα που έθεσε η συγγραφέας σχετικά με την γραφή της Ιστορίας και με τη Δικαιοσύνη

---

[1] http://www.mixanitouxronou.gr/pios-skotose-ton-amerikano-dimosiografo-tzorz-polk-skotini-dolofonia-sta-chronia-tou-emfiliou/, http://www.toperiodiko.gr/%CF%85%CF%80%CF%8C%CE%B8%CE%B5%CF%83%CE%B7-%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BA-%CE%B7-%CE%B1%CE%BB%CE%AE%CE%B8%CE%B5%CE%B9%CE%B1-%CF%80%CE%BF%CF%85-%CE%B5%CE%BD%CE%BF%CF%87%CE%BB%CE%B5%CE%AF-%CE%B1%CE%BA%CF%8C/#.WMUYJW-LTIU, http://www.protothema.gr/city-stories/article/649276/mia-dimosiografiki-proseggisi-stin-upothesi-polk/

[2] Ο Βαγγέλης Βασβανάς και ο Αδάμ Μουζενίδης, τα δύο στελέχη του ΚΚΕ που κατηγορήθηκαν μαζί με το "συνεργό" τους δημοσιογράφο Γρηγόρη Στακτόπουλο για τη δολοφονία του George Polk. Αποδείχτηκε πως ο Βαγγέλης Βασβανάς είχε ήδη σκοτωθεί σε μάχη με τις δυνάμεις του Δημοκρατικού Στρατού πολύ πριν τη δολοφονία, ενώ ο Αδαμ Μουζενίδης βρισκόταν την ίδια ημερομηνία μακριά από τη Θεσσαλονίκη. Βλ. eglima.files.wordpress.com. Πηγή: www.lifo.gr