Έγκλημα στην αρχαία αγορά, Claude Mossé

Ένα συναρπαστικό αστυνομικό μυθιστόρημα, κλασικό στο είδος του, που έχει την πρωτοτυπία ότι διαδραματίζεται στην αρχαία Αθήνα στα μέσα του 4^ου αι. π. Χ. Η Claude Mossé, ιστορικός ειδικευμένη στη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο[1], αναπαριστά την ατμόσφαιρα της αρχαίας ελληνικής πόλης χωρίς να προδίδει την ιστορία, αλλά ούτε και τις συμβάσεις ενός άρτιου αστυνομικού μυθιστορήματος. Αντίθετα, η περιγραφή της καθημερινής ζωής στην Αθήνα μέσα από τα μάτια ενός αφηγητή- πρωταγωνιστή, βοηθάει στο να απομυθοποιήσει ο αναγνώστης τις στερεότυπες αντιλήψεις που δημιουργεί συνήθως το σχολείο, γύρω από την εξιδανικευμένη, δημοκρατική Αθήνα.

Η βασική ιστορία αποτελεί τη διήγηση του ηλικιωμένου Αθηναίου Αριστοκλή στους δυο εξίσου ηλικιωμένους φίλους του, τον Αιγύπτιο Πάνεσι και τον Εβραίο Ιωνάθαν, που, μετά την παρακμή της Αθήνας, βρίσκονται στην κοσμοπολίτικη Αλεξάνδρεια, στα τέλη πια του 4^ου αιώνα. Η Αλεξάνδρεια μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, επί Πτολεμαίου του Α΄, ήταν η πλέον ευημερούσα κι απαστράπτουσα πόλη του μεσογειακού κόσμου[2]. Ο Αριστοκλής αφηγείται στους φίλους του την απίστευτη περιπέτειά του, 40 χρόνια πριν, τότε που δολοφονήθηκε απροσδόκητα ο ξάδερφός του ο Νικόστρατος.

Η ιστορία ξεκινά μ’ ένα… χαστούκι που δέχτηκε ο γνωστός ρήτορας Δημοσθένης από τον πλούσιο Μειδία, κατά τη διάρκεια της απονομής των βραβείων στα Διονύσια, ο οποίος εχθρευόταν και πρόσβαλλε επανειλημμένα τον Δημοσθένη, προφανώς για τις αντιφιλιππικές θέσεις του τελευταίου[3]. Ο Νικόστρατος, θυελλώδης υποστηρικτής και οπαδός του Δημοσθένη τον υποστηρίζει θερμά. Η κατάσταση περιπλέκεται εφόσον ο Μειδίας είναι πλούσιος τριήραρχος και υποστηρίζεται από κύκλωμα γνήσιων Αθηναίων (βασικά το πανίσχυρο κόμμα του Εύβουλου) ενώ ο Δημοσθένης είναι αμφισβητούμενης γνησιότητας Αθηναίος (ορισμένοι αντίπαλοι υποστήριζαν ότι αν ο νόμος είχε αναδρομική ισχύ, η μητέρα του ρήτορα δεν θα θεωρούνταν Αθηναία/ οι επικριτές του δεν έχαναν την ευκαιρία να υπενθυμίζουν αυτήν την ιστορία). Η προσωπικότητα του Δημοσθένη σκιαγραφείται αρκετά πιστά, με όλες τις αντιφάσεις μέσα στις οποίες τον παραδίδει η ιστορία (είναι γεγονός π.χ. ότι εντέλει δεν κατέθεσε τελικά την καταγγελία, όπως διαβεβαιώνει και εδώ ο καθηγητής του ΕΜΠ Τάσιος Θεοδόσης  ^[5]και όπως με το μυθιστορηματικό της τρόπο μεταφέρει η συγγραφέας δια στόματος Αριστοκλή: όμως προς μεγάλη μου έκπληξη, αφού για μια ακόμα φορά έψεξε τους Αθηναίους για την αδιαφορία τους και τα έβαλε με τους ρήτορες που θεωρούσε υπεύθυνους γι αυτήν την αδιαφορία, κατέληξε ότι, παρόλ’ αυτά δεν έπρεπε να αποκρούσουμε τις προτάσεις του Φιλίππου.

Ο Νικόστρατος όμως έχει κι άλλους εχθρούς, όχι μόνο τους οπαδούς του Μειδία. Η έρευνα του Αριστοκλή εστιάζεται σε τέσσερις βασικούς ύποπτους/ες, δίνοντας σασπένς στην αστυνομική ιστορία, αλλά και δίνοντας την ευκαιρία στον αναγνώστη να γνωρίσει κι άλλες πτυχές της αθηναϊκής καθημερινότητας (διαμόρφωση συγγενικών σχέσεων, κληρονομικό δίκαιο, κατάρτιση του καταλόγου των δημοτών, θέση γυναίκας σε Αθήνα και Σπάρτη, ρόλος των εταιρών κ.α.) Η λύση δεν είναι προβλέψιμη αλλά όλα τα ερωτηματικά έχουν απαντηθεί.

---

[1] Το τέλος της Αθηναϊκής δημοκρατίας, Αθήνα-ιστορία μιας δημοκρατίας, Η γυναίκα στην αρχαία Ελλάδα.

[2] Είναι η εποχή κατά την οποία ο Δημήτριος ο Φαληρεύς, μετά την κατάληψη της Αθήνας από τον Δημήτριο Α' τον Πολιορκητή, έφυγε για την Αλεξάνδρεια για να γλυτώσει από την θανατική ποινή που του επέβαλαν οι Αθηναίοι. Εκεί τον υποδέχτηκε ο Πτολεμαίος Α' με μεγάλες τιμές και του ανέθεσε την ίδρυση της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας

[3] Την υπόθεση καταγγέλλει ο Δημοσθένης στο γνωστό «ΚΑΤΑ ΜΕΙΔΙΟΥ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΚΟΝΔΥΛΟΥ» έργο του

[4] Το χειρότερο είναι ότι ο κατά Μειδίου λόγος του Δημοσθένους ουδέποτε έφθασε στο Δικαστήριο. Ο Εύβουλος ο ίδιος καθώς και άλλοι διακεκριμένοι Αθηναίοι είχαν δηλώσει οτι υποστηρίζουν τον Μειδία- και κανένας δεν ύψωσε φωνή υποστήριξης του Δημοσθένους. Εντωμεταξύ, δέ, τα πολιτικά πράγματα στην Αθήνα θ΄ αλλάξουν, ο δε Δημοσθένης (φιλειρηνικός εκ φύσεως) θα βρεθεί να έχει τις ίδιες περί ειρήνης απόψεις με τους εχθρούς του. Και λένε ορισμένοι ιστορικοί οτι πιθανότατα ο Δημοσθένης υπέταξε το ιδιωτικό-του συμφέρον στο δημόσιο συμφέρον- και δέν κατέθεσε τελικώς την καταγγελία. 

Χριστίνα Παπαγγελή