Ο ερωτευμένος πυροσβέστης, Ευγένιου Τριβιζά

Μια σειρά από οκτώ μικρά και μεγάλα διηγήματα-παραμύθια στο γνώριμο ευφάνταστο στυλ του Ευγένιου Τριβιζά, αλλά παραμύθια για μεγάλους· που το κοινωνικό τους σχόλιο φέρνει λίγο την πικρή γεύση των διηγημάτων του Α. Σαμαράκη, που το νοσταλγικό και λυρικό πολλές φορές ύφος τους φανερώνει τη χαμένη παιδικότητά μας, την τραυματισμένη φαντασία, τη ματαίωση. Θέματα για μεγάλους ντυμένα σε χρώματα παραμυθιών: εικόνες/πίνακες ζωγραφικής, αλληγορίες, ανατροπές, γρήγορη δράση, αγωνία, πολύχρωμα μπαλόνια, λουλούδια, γιορτές μασκαοφορεμένες. Μα κι οι τίτλοι, σα σημαδούρες, παραπέμπουν στο όλο κλίμα του παραμυθιού: ο ερωτευμένος πυροσβέστης, που έβαλε φωτιά για να του δοθεί η ευκαιρία να σώσει την αγαπημένη του (αλλά από μια τραγική σύμπτωση έσωσε τη γυναίκα που τον αγαπούσε αλλά δεν αγαπούσε εκείνος), το τέλος του τροχονόμου, ο κηπουρός που μαγεμένος από τον βιολιστή φυτεύει τη… μπαγκέτα του τελευταίου, το ασθενοφόρο (που εμφανίζεται απειλητικό χωρίς αιτία έξω από το σπίτι του ήρωα κι εξαφανίζεται όταν πια ο ήρωας αρρωσταίνει- και μάλιστα εξαιτίας του ασθενοφόρου!), τα ξυπνητήρια, η άλλη Βαβέλ, το πορτοκαλί αλεξίπτωτο κλπ. Τίτλοι «γαργαλιστικοί», τίτλοι που προσελκύουν την περιέργεια του ανθρώπου που αγαπά τα παραμύθια, όμως τα παραμύθια αυτά δεν έχουν αίσιο τέλος, κατά κανόνα καταλήγουν στον αδιέξοδο θάνατο.
Ξεχώρισα την άλλη Βαβέλ, το ασθενοφόρο, τα ξυπνητήρια, το μηχάνημα, που κατά σύμπτωση είναι και τα πρώτα στη σειρά. Η άλλη Βαβέλ, ξεχωρίζει γιατί είναι ένα διήγημα/ποίημα μιας σελίδας, σε λυρικοεφηβικό ύφος, μια διαπίστωση ότι ενώ οι άνθρωποι έχουν βρει πια μια κοινή γλώσσα, δεν παύουν να σκοτώνονται (δε χτίστηκε, ποτέ δε θα χτιστεί ο πύργος).
Προσωπικά δε μ’ αρέσει η υπερβολική αλληγορία στην αφήγηση, γι’ αυτό και τα τελευταία διηγήματα με κούρασαν τόσο που τα πέρασα διαγωνίως. Η γυναίκα που προσλαμβάνεται στο «Ανθρωποθυσία» από την Υπηρεσία Εγκλημάτων, Αυτοκτονιών και Ατυχημάτων επειδή «η παραδειγματική τάξη και ασφάλεια που είχε επιβάλει το ισχυρό καθεστώς την τελευταία δεκαετία είχε οδηγήσει σε μια περίοδο ευημερίας, αλλά και ανησυχητικής έλλειψης εγκλημάτων, αυτοκτονιών, ατυχημάτων και τρομοκρατικών εκδηλώσεων στην επικράτεια» τελικά μαγεύεται από ένα μπαλόνι (να’ ναι από τον μπαλονά του προηγούμενου διηγήματος;). Αλλά πέρα από ένα μειδίαμα που προκαλεί το κοινωνικό σχόλιο ότι το κοινό νοσταλγεί ρεαλιστικά ρεπορτάζ γνήσιας βίας, ανατινάξεις, ακρωτηριασμούς, διαμελισμούς, στραγγαλισμούς κλπ., η υπόθεση θολώνει όταν εμφανίζεται το κόκκινο μπαλόνι (Μπαλόνι; Τι σκατά μου λες; Πού βρέθηκε εκεί πάνω το κόκκινο μπαλόνι;), ο συμβολισμός παραείναι κραυγαλέος και προβλέψιμος. Το ίδιο αισθάνθηκα στο διαλογικό «Οι κερασιές της νύχτας»· στον ποιητικό και αναληθοφανή διάλογο κυριαρχεί ένας ρομαντισμός ένας ρομαντισμός κάπως γλυκερός, που δε με άγγιξε.
Πιο κουραστικό ακόμα μου φάνηκε το τελευταίο, «Ο κατακλυσμός», κάτι σαν «επιστημονικής φαντασίας» τοποθετημένο στο έτος 222 και με χαρακτηριστικές αναφορές, π.χ. στον «Προγραμματιστή του Σύμπαντος», στον «Επίτροπο Ανακλαστικών», στον «γονιμοποιό που στέλνει δειγματολόγιο γονιδίων» στον «αστρικό δονητή», στην «τεχνητή αναπνοή σ’ ένα θύμα αυτοερωτικής ασφυξίας» κλπ. Το στοιχεία επιστημονικοκοινωνικής φαντασίας μου προκαλούσαν πάντα, προσωπικά, πλήξη και αδιαφορία -πόσο μάλλον όσο προχωρά η ηλικία! Έτσι, δεν μπορώ να πω ότι μου άρεσε το συγκεκριμένο διήγημα, χωρίς όμως να σημαίνει ότι δεν ήταν έξυπνο και καλογραμμένο.
Το ανατρεπτικό, φανταστικό, υπερρεαλιστικό στοιχείο του Τριβιζά, τόσο αγαπητό στα παιδικά βιβλία, μου αρέσει όταν έχει χιούμορ, σάτιρα (π.χ. στα ξυπνητήρια), αλλά όχι όταν έχει μόνο συμβολισμό, ή αλλιώς, «μηνύματα». Τα πάρα πολλά περιγραφικά στοιχεία (π.χ. λεπτομέρειες ή επίθετα) που χαρακτηρίζουν το λόγο του (πρόχειρα σταχυολογώ: το γελαστό κορίτσι, οι στιβαροί επιστάτες με τις λευκές φόρμες και τα λαστιχένια υποδήματα, ο αγέλαστος Διοικητής, η βελούδινη αυλαία, τα απρόσιτα σκαλίσματα, η φτιασιδωμένη πόρνη, οι μασκοφόροι κακοποιοί, κλπ.), προσδίδουν μια τυποποιημένη αίσθηση, ένα φορμάρισμα που – κατά τη γνώμη μου πάντα- ταιριάζει σε παραμύθια αλλά τους δίνει και μια προβλέψιμη χροιά.

Χριστίνα Παπαγγελή