Παλιά, πολύ παλιά, Πέτρου Μάρκαρη

Δεν έχει πολλά να πει κανείς για ένα αστυνομικό μυθιστόρημα, και μάλιστα όταν δεν έχει και μεγάλη εμπειρία του είδους. Είναι ένα ευχάριστο κι έξυπνο βιβλίο, με «αξιοπρεπή» υπόθεση (αρχή- μέση-τέλος), και αξιοπρεπή λύση του μυστηρίου, παρόλο που η δολοφόνος είναι γνωστή από την αρχή, αλλά και τα κίνητρά της προβλέψιμα.
Προσωπικά βρήκα ενδιαφέρον στο ότι η κατ΄επανάληψη δολοφόνος είναι μια γριά 94 (!) χρόνων από τη Δράμα ορμώμενη, και ότι η όλη υπόθεση εξιχνιάζεται στην Κων/πολη. Το «αραιό» γράψιμο του Μάρκαρη είναι ξεκούραστο χωρίς να είναι φλύαρο, με ελαφριά δόση χιούμορ, ό,τι πρέπει για αστυνομικό μυθιστόρημα όπου σημασία ιδιαίτερη έχει η πλοκή. Περιφερειακά στο μύθο έχει ενδιαφέρον η περιήγηση στην Πόλη, η αναφορά σε συνοικίες, γειτονιές αλλά και συνήθειες πολίτικες, καθώς και ιστορικά στοιχεία (Σεπτεμβριανά, χατζίζι, βαρλίκι), η ελαφριά ειρωνεία με την οποία ο αφηγητής αστυνόμος Χαρίτος αντιμετωπίζει τα τουριστικά γκρουπ (ο ίδιος συμμετέχει στο ταξίδι αυτό αναψυχής όπου οι συγκυρίες τον εμπλέκουν κλασικά στην εξιχνίαση του μυστηρίου) και τα πιπεράτα του σχόλια (π.χ. «κολλάμε τα ονόματα του Ατατούρκ και του Βενιζέλου σε όποιον σε όποιον δρόμο ή πέρασμα βρεθεί μπροστά μας, βουλεβάρτο, μονοπάτι ή κατσικόδρομο»). Ακόμα περισσότερο κεντρίζει το ενδιαφέρον η αναγκαστική συνεργασία του έλληνα με τον τούρκο αστυνομικό, όπου η αμοιβαία καχυποψία δίνει αργά και σταδιακά τη θέση της σε αμοιβαίο σεβασμό και συνεννόηση, χωρίς πολλές αναλύσεις και θεωρίες.
Η σχέση των δυο αστυνομικών ανταγωνιστική αλλά και συνεργατική δίνεται έμμεσα, με αριστοτεχνικά ρεαλιστικό κι ανάλαφρο τρόπο:
(σελ. 76):.
Ο Μουράτ στρίβει δεξιά και μπαίνουμε σ’ ένα ακόμα πιο φαρδύ βουλεβάρτο. “This is Adnan Menderes Boulevard” μου λέει. “Οι δικοί σου τον θυμούνται πολύ καλά. Your people”.
“Ποιοι δικοί μου;”
“Οι Ρωμιοί. Ήταν πρωθυπουργός όταν έγιναν τα Σεπτεμβριανά”.
“Δεν έγιναν, τα έκανε” τον διορθώνω τσαντισμένος, γιατί λέει τα γεγονότα όπως τον βολεύουν.” Αυτός έκανε τα Σεπτεμβριανά, αυτός έβαλε και τη βόμβα στο σπίτι του Ατατούρκ στη Θεσσαλονίκη”.
“Όπως και να’ ναι, εμείς πάντως τον κρεμάσαμε”.
“Και μετά του δώσατε βουλεβάρτο”.
“Για να τον πατάμε”, μου λέει γελώντας.

Καθώς η υπόθεση προχωρά, η σχέση των δυο αστυνομικών γίνεται πιο στενή:
Σελ. 216:
Άθελά μου μού ξεφεύγει μισή χοντράδα. «Πώς και σε νοιάζει τόσο πολύ μην πάθουν κακό οι Ρωμιοί;»
Δε μου απαντάει αμέσως αλλά τραβάει το περιπολικό στο πεζοδρόμιο και διπλοπαρκάρει. «Ι am a child of the Turkish minority in Germany”, μου εξηγεί. «Μεγάλωσα στην τούρκικη μειονότητα της Γερμανίας. Κάθε φορά που ένας Τούρκος έκλεβε, σκότωνε ή έδερνε, έφταιγε όλη η μειονότητα γιατί μας θεωρούσαν όλους ίδιους. Έμπαινα το πρωί στο τμήμα και το πρώτο που άκουγα ήταν “Είδες τι έκαναν πάλι οι δικοί σου”;» Κάνει μια παύση και συνεχίζει. "Οι Τούρκοι της Τουρκίας δεν το καταλαβαίνουν αυτό. Νομίζουν ότι ζουν ακόμα στις παλιές εποχές, όπου οι μειονότητες τους ήταν βάρος και ξεχνάνε ότι τώρα πια έχουμε και εμείς τις δικές μας μειονότητες. Στη Γερμανία, την Αυστρία, την Αγγλία…"
Έτσι ανάλαφρα και χωρίς τριβές κι εντάσεις δίνει ο συγγραφέας, παράλληλα με την ιστορία, πινελιές ανθρωπιάς.
Τέλος, τους δυο αστυνομικούς ενώνει ένα είδος θαυμασμού για τη φοβερή αυτή γυναίκα, που ξεκίνησε από τη Δράμα ψάχνοντας όλα τα πρόσωπα του παρελθόντος της προκειμένου, σαν τη Φόνισσα του Παπαδιαμάντη, ν’ αποδώσει ένα είδος δικής της δικαιοσύνης…
Όταν τέλος την εντόπισαν, «δεν είναι ανάγκη να έρθεις μαζί μου στο Γκισέρουν», μου λέει ο Μουράτ.
Έχει δίκιο, παρόλ’ αυτά εγώ θέλω να πάω. Όχι επειδή πιστεύω ότι θα μου τη φέρει ο Τούρκος συνάδελφός μου, ούτε επειδή φοβάμαι μη μου τη φέρουν πισώπλατα οι Τούρκοι την τελευταία τιγμή, όπως πιστεύει ο Δεσποτόπουλος. Απλά θέλω να γνωρίσω αυτή τη γυναίκα που στον κάτω όροφο ανάβει καντήλι και στον πάνω όροφο σκοτώνει.

Χριστίνα Παπαγγελή