Πάντοτε ελκυστικό το γράψιμο του Κάσδαγλη, αν και στην περίπτωση των διηγημάτων αυτών πολύ «σκληρό», τόσο σκληρό όσο το απαιτεί ορισμένες φορές η πραγματικότητα. Πρόκειται για ανθολόγηση κειμένων που επέλεξε ο ίδιος ο συγγραφέας με τη συνεργασία του Παγανού και του Στ. Διαλυσμά, σε εκδόσεις Σοκόλη. Ο τίτλος κι ο υπότιτλος («Επιβολή-τα κείμενα της βίας») είναι επιλογή του Κάσδαγλη και προετοιμάζουν τον αναγνώστη για το περιεχόμενο (που βέβαια ποτέ δεν είναι ανώδυνο στον Κάσδαγλη), αλλά και για το νατουραλιστικό ύφος με το οποίο προσεγγίζει τα κοινωνικά του θέματα.
Το πρώτο (είναι και το πρώτο διήγημα του Κάσδαγλη, που το δημοσίευσε σε νεανική ηλικία) «Ο μηχανικός», είναι φανερό ότι ανήκει στις «Σπιλιάδες», εφόσον ο πρωταγωνιστής, άπειρος βουτηχτής, βουτά για σφουγγάρια προκειμένου να παντρευτεί την Ανθή. Παρακολουθούμε τις επιτυχίες του αλλά και τον αγώνα με το φόβο, την πίεση, το ψάρι- το «σκύλο». Η γλώσσα του Κάσδαγλη μυρίζει θαλασσινό αεράκι αλλά γίνεται και σκληρή, όσο σκληρή είναι η ζωή για τους ανθρώπους αυτούς («η θάλασσα πληρώνει πιο σκληρά όσους τηνε γδύνουν- κάθε χρόνο οι σακάτηδες πληθαίνουν, χτυπημένοι- τους κοίταζε μ’ έχθρητα γιατί ήταν ακόμα γεροί- δεν τους αγαπούσαν τους χτυπημένους μηχανικούς, τους ήξεραν κακούς και τους φοβόνταν»). Πράγματι ο Θοδωρής, μετά το χτύπημα (συνεπής με τη οπτική των νατουραλιστών ότι οι περιστάσεις διαμορφώνουν τον άνθρωπο), σκληραίνει με τους άλλους, με την Ανθή αλλά και με τον εαυτό του.
Ξεχώρισα το «Μακάριοι οι ελεήμονες ότι αυτοί ελεηθήσονται», που κι αυτό μου θύμισε το σκληρό στρατιωτικό πνεύμα των «Κεκαρμένων». Μόνο που εδώ βρισκόμαστε σε τόπο εξορίας (μάλλον Μακρόνησο), όπου οι κρατούμενοι βασανίζονται προκειμένου να υπογράψουν δήλωση μετανοίας. Η ψυχογράφηση του ήρωα που υπομένει τα καψόνια και αντιστέκεται μέχρι τέλους είναι καταπληκτική και πάντα η σκληρότητα των άλλων τόσο απίστευτη που αγγίζει τα όρια της πραγματικότητας. Βέβαια, στο τέλος ο ήρωας «λυγίζει» και υπογράφει, για την ακρίβεια είναι τόσο πια εξουθενωμένος που έχοντας σχεδόν χάσει την αίσθηση της ταυτότητάς του αφήνεται να του οδηγήσουν το τσακισμένο από τα βασανιστήρια του χέρι και να υπογράψει.
Το «Άγος», ιστορία με νεαρούς και νεαρές που ανήκουν στον κύκλο των εφοπλιστών, με έπαρση σεξ και βία, ανατέμνει ωστόσο με αρκετή μαεστρία τις ανθρώπινες σχέσεις, πάντα όμως τονίζοντας την κακιά, ανθρώπινη εγωιστική πλευρά. Πρόκειται για μια ιστορία «ύβρεως», όπου ο γιος ξεπληρώνει το άγος του αδίστακτου πατέρα με το να οδηγήσει με ιλιγγιώδη ταχύτητα το σκάφος του στον κοφτερό βράχο.
Ως δείγματα «διερεύνησης του φαινομένου της βίας», ο Παγανός ανθολόγησε και δυο αποσπάσματα. Κατά τη γνώμη μου, η λεπτομερειακή περιγραφή του ακρωτηριασμού του δάχτυλου και των βασανιστηρίων ενός Γερμανού και βιομήχανου, εκτός από συναισθήματα τρόμου απέχθειας και φρίκης, μας θυμίζει ότι ο άνθρωπος, ανεξαρτήτως πολιτικών καταβολών, φτάνει σε ακραία όρια βασανισμού και σαδισμού. Παράλληλα, δεν παύει να' ναι άνθρωπος ("δεν είχε σημασία ποιος ήταν ο άνθρωπος με την παραμορφωμένη φάλαγγα στο δάχτυλο, το μόνο που λογάριαζε ήταν η ίδια η παραμορφωμένη φάλαγγα, κι η δουλειά που είχε να κάμει".)
Η κοινωνική ευαισθησία και το ανοιχτό μυαλό του συγγραφέα, δηλαδή το καθαρά ανθρωπιστικό του πνεύμα φαίνονται ακόμα πιο ξεκάθαρα στα διηγήματα «Το θολάμι», όπου ο αναγνώστης ταυτίζεται με τον τραυματισμένο τρομοκράτη (ο Παγανός στον πρόλογο αναφέρει ότι το ερέθισμα ενδεχομένως να προέρχεται από την υπόθεση Τσουτσουβή), και «Αλλάχ Ακμπάρ» που κατά τη γνώμη μου έχει συγκλονιστικό θέμα κι ο Κάσδαγλης το χειρίζεται μ’ εξαιρετική μαεστρία, πυκνό κι ελλειπτικό λόγο. Πρόκειται για επεισόδιο γενοκτονίας σε Κουρδικό χωριό όπου έχουν ρίξει χημικά, πρωταγωνίστριες είναι γυναίκες που πασχίζουν όχι για να σώσουν αλλά για να μπορέσουν να θάψουν τα παιδιά τους. Το επεισόδιο έχει από μόνο του τόση τραγικότητα που το λιτό και υπαινικτικό ύφος του συγγραφέα είναι νομίζω το πιο κατάλληλο για να τη μεταφέρει κατευθείαν στην καρδιά του αναγνώστη.
Χριστίνα Παπαγγελή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου